މޮރިޝަސްއަކީ 1968ވަނަ އަހަރު އިނގިރޭސި އިސްތިއުމާރުން މިނިވަންކަން ލިބުނު ގައުމެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް، 1965 ވަނަ އަހަރު މޮރިޝަސްއަށް މިނިވަންކަން ދިނުމަށް އިނގިރޭސިން ކުރި ޕްލޭންތަކުގެ ތެރޭގައި އެގައުމުންވަނީ، ރާއްޖޭގެ ދެކުނުން އޮންނަ ޗާރގޮސް (ދިވެހިން ކިޔާގޮތުން ފޯޅަވަހި) އަކީ، ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދެކުނުން، މޮރިޝަންގެ މައި ބިމުން އިރު އުތުރުން 2،200 ކިލޯމީޓަރު ދުރުގައި އޮންނަ 60 ކިލޯމީޓަރުގެ (ބިންތިރި 55 ރަށުގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ) މިއަތޮޅަކީ ބްރިޓިޝް އިންޑިއަން އޯޝަން ޓްރީޓީ (BIOT)ގެ ދަށުން އެގައުމުގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖައްސާފައެވެ. މޮރިޝަސްއިން ބުނަމުންދަނީ މި ޓްރީޓީއަކީ އެގައުމުން ބަލައިގަންނަ ޓްރީޓީއެއް ނޫންކަމަށާއި، އެގައުމުގެ ގާނޫނުތަކުންނާއި އަދި ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކުންވެސް އެ އަތޮޅަކީ އެގައުމުގެ އިހުތިސާސްގައި ހިމެނޭ ސަރަހައްދެއް ކަމުގައެވެ.

ބްރިޓިޝް އިންޑިއަން އޯޝަން ޓްރީޓީއަކީ މޮރިޝަސްއަށް މިނިވަންކަން ލިބުމުގެ ކުރިން އިނގިރޭސިން އެކުލަވާލާފައި އޮންނަ ޓްރީޓީއެކެވެ. މި ޓްރީޓިގައި ވާގޮތުން، ފޯޅަވައްސަކީ އިނގިރޭސިން މޮރިޝަސްއަށް މިނިވަންކަން ދިނުމުގެ ކުރިން މޮރިޝަސްގެ އިހުތިސާސުން ބޭރުކޮށްފައިވާ ސަރަހައްދެކެވެ.

އެހެންނަމަވެސް 1968ގައި އިނގިރޭސިންގެ އިސްތިއުމާރުން އެގައުމަށް މިނިވަންކަން ލިބުމާހަމައިވެސް މޮރިޝަސްއިން ދައުވާކުރަމުންދަނީ، (ޗާރގޮސް އާކިޕެލަގޯ، ޑިއެގޯގާސިއާވެސް ހިމެނޭގޮތުން) ފޯލަވައްސަކީ އެގައުމެއްގެ ބައެއް ކަމުގައެވެ. މި މައްސަލާގައި މިހާތަނަށްވެސް އިނގިރޭސިންގެ ސްޓޭންޑަކީ، ފޯޅަވަހީގެ ގާނޫނީ ހައިސިއްޔަތު އިނގިރޭސިންނަށް އޮތްކަމާމެދު އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތްކަމުގައެވެ.

ފޯޅަވަހީގައި ހިމެނޭ ޑިއޭގޯ ގާސިއާއަކީ އެމެރިކާގެ އަސްކަރީ ބޭހެއްގެ ގޮތުގައި އެމެރިކާއިން ބޭނުންކުރަމުން އަންނަ ރަށެކެވެ. މި ރަށް އެމެރިކާ/އިނގިރޭސިންގެ ނޭވަލް ބޭސްއެއްގެ ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރުމަށްޓަކާއި، 1968 އާއި 1973 ވަނަ އަހަރާދެމެދު އިނގިރޭސިންވަނީ، މިރަށުގައި ދިރިއުޅެމުންދިޔަ 924 ރައްޔިތުން ގަދަކަމުން އެރަށުން ބޭރުކޮށްފައެވެ. މީގެތެރެއިން ގިނަ މީހުން ޑީޕޯޓު ކޮށްފައިވަނީ މޮރިޝަސްއަށާއި ސީޝެލްސްއަށެވެ.

އެމެރިކާއަށް 2001 ވަނަ އަހަރު ދިން ޓެރަރިސްޓް ހަމަލާއަށްފަހު، އަލްގައިދާއަށް ނިސްބަތްވާ ގައިދީން ހައްޔަރުކޮށް ގެންގުޅުމާއި އެމީހުން އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް ބަދަލުކުރުމަށް ބޭނުންކުރެއްވުނު ސިއްރު އަސްކަރީ ބޭހެއްގެ ގޮތުގައި އެމެރިކާއިން ޑިއެގޯ ގާސިއާ ބޭނުން ކޮށްފައިވެއެވެ.

މިކަން މިހެން އޮތުމާއެކުވެސް އިނގިރޭސިން ބުނެފައިވަނީ، ފޯޅަވައްސަކީ އެގައުމުގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި އޮތްނަމަވެސް، އެ އަތޮޅު އަސްކަރީ ބޭހެއްގެގޮތުގައި ބޭނުންކުރަމުން އަންނަ އައުން ނިމުމަކަށް އައުމާއެކު، އެގައުމުން ފޯޅަވަހި މޮރިޝަސްއާއި ހަވާލުކުރާނޭ ކަމުގައެވެ.

2015ވަނަ އަހަރު މާރޗްމަހުގެ 18ވަނަ ދުވަހު ޕާރމަނެންޓް ކޯޓު އޮފް އާރބިޓްރޭޝަންއިން އެކޯޓުގެ އަޢުލަބިއްޔަތުން ނިންމާފައިވަނީ، 2010ވަނަ އަހަރުގެ އެޕްރިމަހު އިނގިރޭސިވިލާތުން ޗާގޮސް އާކިޕެލަގޯގެ ވަށައިގެން މެރިން ޕްރޮޓެކްޓެޑް އޭރިއާއެއް ކަނޑައަޅާފައިވަނީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކާއި ޚިލާފަށް ކަމަށެވެ.

2017ވަނަ އަހަރުގެ ޖޫންމަހުގެ 22 ވަނަ ދުވަހު ޔޫއެން ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގައި ނެގުނު ވޯޓުން ނިންމާފައިވަނީ، 1960ގެ އަހަރުތަކުގައި މޮރިޝަސްއަށް މިނިވަންކަން ލިބުމުގެ ކުރިން، އެގައުމުގެ އިހުތިސާސްއިން ފޯޅަވަހި ވަކިކޮށްފައިވާ މައްސަލާގައި، އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސްގެ އެޑްވައިޒަރީ އޮޕީނިއަންއެއް (ކޯޓު ލަފާ) ހޯދުމަށެވެ. ޔޫއެންގެ ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގައި މި ނިންމުން ފާސްކޮށްފައިވަނީ 94 ގައުމު މިނިންމުމާ އެއްކޮޅަށް ވޯޓު ދީގެންނެވެ. ދެކޮޅަށް (ދެކޮޅަކަށް ނުވަތަ އެއްވެސް ކޮޅަކަށް) ވޯޓު ނުދީ ތިބީ އެންމެ 15 ގައުމެކެވެ.

2019ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީމަހުގެ 25ވަނަ ދުވަހު، އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓު އޮފް ޖަސްޓިސްއިން، އެކޯޓުގެ 13 ފަނޑިޔާރުންގެ ބޮޑު އަޢުލަބިއްޔަތަކުން ވޯޓު ދީގެން ނިންމާފައިވަނީ ޗާގޮސް އާކިޕެލަގޯ (ފޯޅަވަހި)ގެ މައްޗަށް އޮތް އިދާރީ ވެރިކަމުގެ ބާރުތައް ވީއެންމެ އަވަސް މުއްދަތެއްގައި އިނގިރޭސިން ނިމުމަކަށް ގެންނާން ޖެހޭނެ ކަމުގައެވެ. މި ނިންމުމާއި ދެކޮޅަށް ވޯޓު ދީފައިވަނީ ކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުންގެ ބެންޗުގެ އެންމެ ފަނޑިޔާރެކެވެ. އިނގިރޭސިވިލާތާއި އެއްކޮޅަށް ވޯޓު ދީފައިވާ ފަނޑިޔާރަކީ ބެންޗުގައި އިންނެވި އެމެރިކާގެ ފަނޑިޔާރު އެކަންޏެވެ.

އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓު އޮފް ޖަސްޓިސްގެ މި ނިންމުމާއެކު، 2019ވަނަ އަހަރުގެ މޭމަހުގެ 22 ވަނަ ދުވަހު ޔޫއެން ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގައި ބަހުސްކޮށް ފާސްކޮށްފައިވާ ގަރާރުގައި ބުނެފައިވަނީ އިނގިރޭސިވިލާތުން 50 އަހަރުވަންދެން އިސްތިއުމާރު ކޮށްފައި އޮތް ފޯޅަވައްސަކީ، މޮރިޝަސްއަސްއަށް ފުރިހަމަ އިހިތިސާސް ލިބިގެންވާ ސަރަހައްދެއް ކަމުގައެވެ.

އަދި މި ގަރާރުގައި ގޮވާލާފައިވަނީ، އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓު އޮފް ޖަސްޓިސްގެ އެޑްވައިޒަރީ އޮޕީނިއަންއަށް ތާއިދުކޮށް، އިނގިރޭސިވިލާތުން އެއަތޮޅުގައި ދަމަހައްޓަމުންދާ ކޮލޯނިއަލް އެޑްމިނިސްޓްރޭޝަނަށް (އިދާރީ ވެރިކަމަށް) އެންމެ ގިނަވެގެންވެސް 6 މަސްދުވަހުގެ ތެރޭގައި ނިމުމަކަށް ގެނައުމަށެވެ.

މި ގަރާރު ފާސްކޮށްފައިވަނީ 116 ގައުމަކުން ގަރާރާ އެއްކޮޅަށް ވޯޓު ދީގެންނެވެ. މި ގަރާރު ފާސްކުރުމަށް ނެގި ވޯޓުގައި 55 ގައުމަކުން އެއްވެސް ކޮޅަކަށް ވޯޓު ދީފައި ނުވާއިރު، ގަރާރާ ދެކޮޅަށް ވޯޓު ދީފައިވަނީ އޮސްޓްރޭލިއާއާއި، ހަންގޭރީއާއި، އިސްރާއީލާއި އެމެރިކާއާއި އިނގިރޭސިވިލާތުގެ އިތުރުން ދިވެހިރާއްޖެއިންނެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސްޓޭންޑް ބަދަލުވުން!

ރާއްޖެއިން ފޯޅަވައްސަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައިގަންނަން ޔޫއެންގައި ވޯޓު ދޭނެކަމަށް ނިންމަވާފައިވާކަން ވަނީ ފާއިތުވެދިޔަ އޮގަސްޓުމަހުގެ 22 ވަނަ ދުވަހު ރައީސް އިބުރާހިމް މުހައްމަދު ސާލިހު މޮރިޝަސްގެ ބޮޑުވަޒީރަށް ފޮނުއްވި ސިޓީފުޅަކުން އަންގަވާފައެވެ.

އަދި އެއަށްފަހު، ރާއްޖޭގެ އިގުތިސޯދީ ސަރަހައްދުން ބައެއް ހޯދަން، ކަމާބެހޭ ޓްރައިބިއުނަލްގައި މިހާރު ކުރިޔަށްދާ މައްސަލާގައި ފާއިތުވެދިޔަ ބުރާސްފަތި ދުވަހު ބަންޑާރަނައިބު އިބުރާހިމް ރިއްފަތު ވަނީ، މިމައްސަލާގައި މޮރިޝަސްއާއި އެއްކޮޅަށް ޔޫއެންގައި ވޯޓުދޭން ރާއްޖެއިން ނިންމާފައިވާކަން ހާމަ ކުރައްވާފައެވެ.

އިސްވެ ބަޔާން ކުރެވުނު ފަދައިން، ފޯޅަވަހީގެ މައްސަލަ އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސްއަށް ފޮނުވުމަށް 2017ވަނަ އަހަރު އދ. ގައި ނެގި ވޯޓުގައި ސަރުކާރުން ވޯޓު ދީފައިވަނީ މޮރިޝަސްއާއި ދެކޮޅަށެވެ. އެއަށްފަހު އެކޯޓުން މޮރިޝަސްއާއި އެއްކޮޅަށް އެކޯޓުން ކުރި ހުކުމް ބަލައިގަންނަން 2019ވަނަ އަހަރު ޔޫއެންގައި ނެގުނު ވޯޓުގައިވެސް ސަރުކާރުން ވޯޓު ދީފައިވަނީ މޮރިޝަސްއާއި ދެކޮޅަށެވެ.

އެވޯޓުގައި މޮރިޝަސްއާއި ދެކޮޅަށް ވޯޓު ދިނުމަށްފަހު ސަރުކާރުން ބުނެފައިވަނީ، ޔޫއެންގައި އޭރު ސަރުކާރުން ވޯޓު ދީފައިވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ މަތީ މަސްލަހަތު ހިމާޔަތްކުރުމަށް ކަމުގައެވެ. މިމައްސަލާގައި މިހާތަނަށް ރާއްޖެއިން އަބަދުވެސް ވޯޓުދެމުން އައިސްފައިވަނީ އިނގިރޭސިވިލާތާއި އެއްކޮޅަށެވެ.

އެހެންނަމަވެސް ރާއްޖޭގެ ސްޓޭންޑް ބަދަލުކޮށް، މޮރިޝަސްއަށް ތާއީދުކުރުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން ނިންމިކަން ހާމަ ކުރައްވަމުން ބަންޑާރަނައިބު އިބުރާހިމް ރިއްފަތު ވިދާޅުވެފައިވަނީ، މިމައްސަލާގައި މޮރިޝަސްއާއި އެއްކޮށްޅަށް ވޯޓުދޭން ސަރުކާރުން ނިންމާފައިވަނީ، ރާއްޖޭގެ ކޮންޓިނެންޓަލްގެ އިން ކަނޑައަޅާދޭން މޮރިޝަސްއިން އިއުތިރާޒް ކުރަމުންދާ މައްސަލައަށް އަވަސް ހައްލެއް ހޯދުމުގެ ބޭނުމުގައި ކަމުގައެވެ.

ހަމައެއާއެކު، މިމައްސަލާގައި ބައެއް ގާނޫނީ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވަމުން ގެންދަވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގާނޫނު ހިނގާ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދަކާއި ގުޅުންހުރި މައްސަލައަކާއި ގުޅޭގޮތުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ ބަހެއް ނެތި އެއްވެސް ނިންމުމަށް ސަރުކާރަށް ނުނިންމޭނެ ކަމަށެވެ. ސަބަބަކީ އެއީ ރައްޔިތުންނަށް ސާފުވާންޖެހޭ މައްސަލައެއްކަމަށް ވާތީކަމަށްވެސް ބައެއް ގާނޫނީ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވެއެވެ.

މިމައްސަލާގައި ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރާ ބޭބޭފުޅުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި، ފޯޅަވަހީގެ މިލްކުވެރިކަން އޮތީ މޮރިޝަސްއަށްކަމަށް ސަރުކާރުން ގަބޫލުކުރުމުން، ބައިނަލްއަގުވާމީ ހަމަތަކާއި މުވާހަދާތަކުން ރާއްޖެއަށް ހައްގުވާ، ބޭސްލައިނުން ފެށިގެން ބޭރަށް އޮންނަ 200 ނޯޓިކަލް މޭލުގެ ސަރަހައްދުން ބައެއް މޮރިޝަސްއަށް ދޫކޮށްލަން ޖެހިދާނެކަމަށާއި، މިކަން ސަރުކާރުން އާންމު ރައްޔިތުންނަށް ސާފު ކޮށްދޭން ޖެހޭނެ ކަމަށެވެ.

މޮރިޝަސްއިން ބައިނަަލްއަގުވާމީ ޓްރައިބިއުނަލްއަށް ހުށަހަޅާފައިވަނީ، ފޯޅަވަހީގެ ބެހިމް ފަރުން ފެށިގެން 200 ނޯޓިކަލް މޭލުގެ ސަރަހައްދެއް އެއީ އެގައުމުގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދު ކަމުގައި ކަނޑައަޅާ ދިނުމަށެވެ. މި ސަރަހައްދު މިއީ މޮރިޝަސްގެ ގާނޫނީ ހައްގެއްކަމުގައި ނިންމާއިފިނަމަ، ރާއްޖޭގެ އިގުތިސޯދީ ސަރަހައްދުން ގާތްގަނޑަކަށް 96،000 އަކަ ކިލޯމީޓަރުގެ ސަރަހައްދަކާއި ގުޅޭގޮތުން ގޮތެއް ކަޑައަޅަން ޖެހޭނެއެވެ.

ރާއްޖޭގެ އިގުތިސާދީ ސަރަހައްދުން ބައެއް ދޫކޮށްލުމަށް އެއްބަހެއް ނުވޭ!

މިމައްސަލާގައި ގާނޫނީ ބައެއް ބޭފުޅުންނާއި ސިޔާސީ ބައެއް ފަރާތްތަކުގެ ކަންބޮޑުވުން މީޑިއާތަކާއި ހަމައަށް ތިލަވެގެން އައުމުން ސަރުކާރުން ބުނެފައިވަނީ ފޯޅަވައްސަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައިގަތުމަށް ރާއްޖެއިން ނިންމި ނަމަވެސް ރާއްޖެއަށް ގެއްލުމެއް ލިބިގެން ނުދާނޭކަމުގައެވެ.

މީޑިއާތަކަށް ފޯރުކޮށްދީފައި މައުލުމާތުތަކުގައި އޭޖީ އޮފީހުން ވިދާޅުވެފައިވަނީ ފޯޅަވައްސަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ރާއްޖެއިން ގަބޫލުކުރަން ނިންމާފައިވަނީ އެއީ ބައިނަލްއަގުވާމީ މުޖުތަމައުގެ ވިސްނުން ކަމަށް ވާތީ އެ ވިސްނުމަށް އިހުތިރާމް ކުރުމުގެ ގޮތުން ކަމަށެވެ.

އޭޖީ އޮފީހުން އިތުރަށް ވިދާޅުވެފައިވަނީ އިންޓަނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސް (އައިސީޖޭ) 2019ގައި ނެރުނު އެޑްވައިޒަރީ އޮޕީނިއަންގައި ވެސް ފޯޅަވައްސަކީ މޮރިޝަސްގެ ތަނެެއްކަމަށް ނިންމާފައިވާ ކަމަށާއި އަދި އޭގެ ފަހުން ޔުއެން ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީން ފާސްކޮށްފައިވާ ގަރާރަކުންވެސް އެ އަތޮޅު މޮރިޝަސްއާއި ހަވާލުކުރަން ޖެހޭނެކަމަށް ނިންމާފައިވާ ކަމުގައެވެ. 

ރާއްޖެއިން ބަދަލުވީ އދ. ގައި ނަގާ ވޯޓިންގެ ސިޔާސަތު. ޗާގޮސް އިސްތިއުމާރުކޮށްގެން ތިބި ތިމުމާއި ދެކޮޅަށް އދ.ގައި ރާއްޖެއިން ވޯޓު ދޭނެ. މޮރިޝަސްގެ ބޮޑުވަޒީރަށް ސިޓީފުޅެއް ފޮނުއްވާފައި، އެކަން ރައީސް ސާލިހުވަނީ ވިދާޅުވެފައި. އިޓްލޮސްގައި އޭޖީ ރިފްއަތު ފާހަގަކުރެއްވީ އެވާހަކަ. ޗޯގޮސްއަކީ އެތަނުގެ އަސްލު ވަޒަންވެރިންނަށް އަނބުރާ ލިބެންޖެހޭ ތަނެއްކަމަށް ރާއްޖެއިން ގަބޫލުކުރޭ.

ފޯޅަވަހީގެ މައްސަލާގައި ރާއްޖޭގެ ސްޓޭންޑް ބަދަލުކުރި ސަބަބާއި ބަދަލުކުރި ގޮތް ސާފުކޮށްދެމުން ބަންޑާރަ ނައިބުގެ އޮފީހުގެ ކޮމިއުނިކޭޝަން ޑިރެކްޓަރު ހުސެއިން ހަސަން މީޑިއާތަކަށް ފޮނުވި މެސެޖުގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.

އޭނާ އިތުރަށް ވިދާޅުވެފައިވަނީ، ބައިނަލްއަގުވާމީ ހަމަތަކާއި މުވާހަދާތަކުން ރާއްޖެއަށް ހައްގުވާ، ބޭސްލައިނުން ފެށިގެން ބޭރަށް އޮންނަ 200 ނޯޓިކަލް މޭލުގެ ސަރަހައްދުގެ, އިމުގެ މައްސަލާގައި ޔުނައިޓެޑް ނޭޝަންސް ކޮންވެންޝަން އޮން ދަ ލޯ އޮފް ދަ ސީ (މުއާހަދާ)ގެ ދަށުން މައްސަލަ މައުލޫއީ ގޮތުން އިޓްލޮސްއިން ބަލައި، އެ މުއާހަދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް، ފުށުއަރާ ކަނޑުގެ ސަރަަހައްދުތަކުގެ ބައުންޑަރީ ކަނޑައަޅާނެ ކަމަށެވެ.

މޮރިޝަސްއާއި އެއްކޮޅަށް ވޯޓު ދީގެން ރާއްޖެއަށް ގެއްލުމެއް އެބަ އޮތްތަ؟

ފޯޅަވައްސަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއް ކަމުގައި އެގައުމުން ކުރަމުންދާ ދައުވާއަކީ އުސޫލެއްގެ ގޮތުން ބަލާއިރު އެގައުމާއި ރާއްޖެއާއި ދެމެދު އޮތް މައްސަލައެއް ނޫނެނެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި މިމައްސަލައަކީ އެ އަތޮޅުގެ މިލްކުވެރިކަން މޮރިޝަސްއަށް އޮތްކަމަށް އެގައުމުން ކުރަމުންދާ ދައުވާއާއި ގުޅުންހުރި މައްސަލައެކެވެ. އެއީ އެގައުމާއި އިނގިރޭސިވިލާތާއި ދެމެދު އޮތް ޒަމާންވީ މައްސަލައެކެވެ. ބަހުސެކެވެ.

އެހެންނަމަވެސް މިމައްސަލަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަސްލަހަތާއި ގުޅޭނީ، ފޯޅަވަހި ބައިނަލްއަގުވާމީ ގޮތުން މޮރިޝަސްގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައެޅިގެން ދާއިރު، ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކުގައި ބަޔާންކުރާ، ބޭސްލައިނުން ފެށިގެން ބޭރަށް އޮންނަ 200 ނޯޓިކަލް މޭލުގެ ސަރަހައްދަކީ އެގައުމެއްގެ އިގުތިސާދީ ސަރަހައްދުކަމަށް ބުނާ މިސަރަހައްދު، ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދާއި، ފޯޅަވަހީގެ ބެހިމް ފަރުން ފެށިގެން ބޭރަށްއޮތް 200 ނޯޓިކަލް މޭލުގެ ސަރަހައްދާ ފުށުއަރާ ހިސާބުންނެވެ. ފޯޅަވަހިން ބޭރަށް އޮންނަ 200 ނޯޓިކަލް މޭލުގެ ސަރަަހައްދު ކަޑައަޅާއިރު، ރާއްޖެއާއި މޮރިޝަސްގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދު ފުށުއަރާތީއެވެ.

މިގޮތުން ފުށުއަރާ ސަރަހައްދުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުގެ ތެރެއިން ގާތްގަޑަކަށް 96،000 އަކަ ކިލޯމީޓަރުގެ ސަރަހައްދެއް ހިމެނެއެވެ.

އެހެންނަމަވެސް މިފުރުސަތުގައި ފާހަގަ ކޮށްލާންޖެހެނީ މިމައްސަލާގައި، ދުނިޔޭގެ ގިނަ ގައުމުތަކުން މިހާރު ނަގާފައިވާ ސްޓޭންޑްތަކަށް ބަލާއިރު، ޔޫއެން ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީން މިހާރުވެސް ފޯޅަވައްސަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއްކަމަށް ނިންމާފައިވުމާވެސްއެކު، އެ އަތޮޅަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއް ނޫންކަމަށް ރާއްޖެއިން ވަކާލާތު ކުރާކުރުމަކުން މިމައްސަލައަށް އަންނާނެ އިތުރު ބަދަލެއް ނެތްކަމެވެ.

އަދި މިމައްސަލާގައި މޮރިޝަސްއާއި އެއްކޮޅަށް ވޯޓު ދެމުންދާ 5 ގައުމާއެކީގައި ރާއްޖެ އޮތުމަކުންވެސް، ރާއްޖެއަށް ބައިނަލްއަގުވާމީ ގޮތުން ލިބޭން މާބޮޑު މަންފާއެއް ނެތިފައި، ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަހައްދާއި ފުށުއަރާކަމަށް މިފެންނަ ސަރަހައްދުގެ މައްސަލައަށް ހައްލެއް ހޯދުމަށްވެސް، ފޯޅަވައްސަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއް ނޫންކަމަށް ރާއްޖެއިން ބުނުމަކުން ލިބޭނެ ބާރެއް ނެތްކަމެވެ.

ސަބަބަކީ އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓު އޮފް ޖަސްޓިސްއިންނާއި، އަދި ޔޫއެން ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގެ އައުލަބިއްޔަތުން މިކަން މިގޮތަށް ނިންމުމުން، ދެން ރާއްޖެއަށް ކުރާންޖެހިފައި އޮންނާނޭ މަސައްކަތަކީ ދެގައުމުގެ އިގްތިސަދީ ސަރަހައްދުން ފުށުއަރާ ސަރަހައްދުގެ މައްސަލަ ނިންމުމުގައި ބައިނަލްއަގުވާމީ ހަމަތަކަށް ރުޖޫޢަވުމެވެ.

ސަބަބަކީ، ބައިނަލްއަގުވާމީ އުސޫލުތަކަށް ރިއާޔަތްކުރާއިރު، އެފަދަ ބައުންޑަރީތައް ކަޑައެޅިގެންދަނީ އިކުއިޑިސްޓެންސްގެ ހަމަހަމަ އުސޫލަށް ބިނާކޮށްގެން ކަމަށްވާތީއެވެ.

މިގޮތުން ސަރުކާރުން މިހާރު ބުނަމުންދަނީ، އިކުއިޑިސްޓެންސްގެ ހަމަހަމަ އުސޫލުން، ފުށުއަރާ ސަރަހައްދުގެ އިހުތިސާސް ކަނޑައެޅިގެން ދާއިރު، އޭގެ ނަތީޖާއަކަށް ވެގެން ދާނީ، ބައިނަލްއަގުވާމީ މުއާހަދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހަމަތަކާ އެއްގޮތަށް ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުތަކުގެ ބައުންޑަރީ ކަނޑައެޅި، ރާއްޖެއަށް އެ ސަރަހައްދުތަކުގެ މައްޗަށް ސިޔާދަތީ ހައްގުތައް ލިބިގެން ދިއިން ކަމުގައެވެ.

އެހެންކަމުން، ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދެއްގެ ބައެއް އެހާތަނުން ދޫކޮށްލަން ޖެހުން، ނުވަތަ ދޫކޮށްލަން ބޭނުންވެއްޖެ ހާލަތެއްގައިވެސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ ރުހުން ނެތި ސަރުކާރަށް އެކަމެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.

މިއުސޫލުން ބަލާއިރު، ސަރުކާރުން މިހާރު ނަގާފައިވާ ސްޓޭންޑަކީ، ޚާރިޖީ ގުޅުންތަކުގެ ތެރެއިން ރާއްޖެއަށް އެހެން ފައިދާތަކެއް ހާސިލް ކުރެވިދާނެ، އަދި ވަކި އަތޮޅެއްގެ މިލްކުވެރިކަމާމެދު ސުވާލު އުފެއްދުމުން ހާސިލްކުރެވިދާނެ މާބޮޑު ފައިދާތަކެއް ނެތް ސްޓޭންޑެއްކަމުގައި ދުށުމުގެ ފުރުސަތު އޮތްކަމުގައި ދަންނަވާން ޖެހެއެވެ.

ސަބަބަކީ، މޮރިޝަސްގެ މައްސަލާގައި ރާއްޖެއިން ކޮންމެ ސްޓޭންޑެއް ނެގި ކަމުގައިވިނަމަވެސް، ފުށުއަރާ ސަރަހައްދުގެ އިހުތިސާސް ކަނޑައެޅިގެން ދާނީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ހަމަތަކުގެމަތިން ކަމުގައިވާތީވެސްމެއެވެ. އަދި ރާއްޖެއިން މޮރިޝަސްއާއި ދެކޮޅަށް ވޯޓު ދިނުމާއި ނުދިނުމަކުން އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުގެ އިހުތިސާސްއާއި ގުޅޭތުން ކުރާންޖެހޭ ދައުވާއަށް ބަދަލެއް އަންނާން ނުޖެހޭނެތީއާއި، ރާއްޖެއިން ކަންބޮޑުވަމުން ދަނީ ދެގައުމުގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުގެ ތެރެއިން ފުށުއަރާފައިވާ ސަރަހައްދަކާއި ގުޅޭގޮތުން ކަމަށްވާތީވެސްމެއެވެ.