2008ވަނަ އަހަރު ދިވެހިން ބަލައިގަތް އާ ގާނޫނު އަސާސީން ގެނައި ޒަމާނީ ޑިމޮކްރަސީގެ ތެރެއިން އެންމެ އާންމު އެއްކަމެއްގެ ގޮތުގައި ފެނިގެން ގޮސްފައިވަނީ، ރާއްޖޭގެ ކުރީގެ ރައީސުން ޖަލަށް ވަންނަންޖެހިފައި އޮތް އޮތުމެވެ.

މިގޮތުން ބަލާއިރު، އާ ގާނޫނު އަސާސީން ބަލައިގަތް ރިޔާސީ ނިޒާމުގައި މިހާތަނަށް، ކުރީގެ ރައީސުންގެ ތެރެއިން 3 ރައީސަކު ޖަލަށް ވަންނަވަން ޖެހިފައިވަޑައި ގެންނެވިއިރު، ސިޔާސީ ޕާޓިތަކުގެ އިސްކޮށް ތިއްބެވި ގިނަ ސިޔާސީ ލީޑަރުންނާއި، ސިޔާސީގޮތުން އިސްކޮށް ތިއްބެވި ގިނަ ފަރާތްތަކަކީވެސް އެއް ބަޔަކަށް ހައްގު ނޫން ގޮތުގައި، އަނެއްބަޔަކަށް ހައްގު ގޮތުގައި ނަމަވެސް، ޖަލަށްލެވި ޖަލުގެ ތޭރިތަކުގެ ފަހަތަށް ވަންނަންޖެހުނު ފަރާތްތަކެވެ.

އެންމެ ފުރަތަމަ ރައީސް ނަޝީދެވެ. 2012ވަނަ އަހަރު ވެރިކަމުން އިސްތިއުފާ ދެއްވުމަށްފަހު، އެމަނިކްފާނުގެ ވެރިކަމުގައި ގާޒީއަކު ނިޒާމުން ގެއްލުވާލުމުގެ ތުހުމަތުގައި ޝަރީއަތްކުރެވި، ހުކުމް ކުރެވި ޖަލަށް ލެވުނީއެވެ.

އެއަށްފަހު ދައުރު ބަދަލުވެ، ކުޑަ ދުވަސް ކޮޅަކަށް ރައީސް ވަހީދު ވެރިކަން ކުރެއްވި ނަމަވެސް، އިންތިޚާބީ ރައީސެއްގެ ގޮތުގައި ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވި ރައީސް ޔާމިންގެ ދައުރުގައި، ކުރީގެ ރައީސް މައުމޫންގެ މައްޗަށް ކޮރަޕްޝަނާއި ފަސާދައިގެ ތުހުމަތު ކުރެވި، އުމުރުފުޅުން 80 އަހަރުފުޅުގައި ޖަލަށް ލެވުނީއެވެ.

އަދި ހަމަ އެދައުރުގައި ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ އިދިކޮޅު ގިނަ ލީޑަރުންނާއި، މަޖިލިސް މެމްބަރުންނާއި، ސިޔާސީ ގިނަބައެއްގެ މައްޗަށްްވެސް ތަފާތު އެކި ބާވަތުގެ އެތައް ތުހުމަތެއްގައި ޝަރީއަތްކުރެވި ހުކުމް ކުރެވި ޖަލަށް ވަޑައިގަންނަވަން ޖެހިވަޑައި ގަތެވެ.

ހާލަތު ބަދަލުވެ، ރައީސް ޔާމިންގެ ދައުރަށް ނިމުންއައިސް، ވެރިކަމާއި ބާރުގެ ތިލަފަތަށް ބަދަލުތައް އައިސް، އެންމެ ފަހުން ރައީސް ޔާމިންގެ މައްޗަށްވެސް ރިޝްވަތާއި ކޮރަޕްޝަންގެ ތުހުމަތުތައް ކުރެވި، ޝަރީއަތް ކުރެވި ޖަލުގެ ތޭރިތަކުގެ ފަހަތަށް ވަޑައިގަންނަވަން ޖެހިވަޑައި ގަތީއެވެ.

އެހެންކަމުން ދިވެހިރާއްޖެ ޑިމޮކްރަސީގައި މިހާތަނަށް ކަޑައްތު ކޮށްފައިވާ ޑިމޮކްރަސީގެ ކުރު ހަޔާތުގައި ފެންނާން އޮތް އެންމެ ބޮޑު ހަގީތަކީ، ވެރިކަން ކުރެއްވުމަށްފަހު އަމިއްލަފުޅު ދިރިއުޅުއްވުމަކަށް ރުޖޫޢަވެ ވަޑައިގެންނެވުމުގެ ބަދަލުގައި، ކުރީގެ ވެރިން ޖަލުގެ ތޭރިތަކުގެ ފަހަތަށް ވަޑައިގަންނަވަން ޖެހިފައި އޮތް އޮތުމެވެ. އެއްބަޔަކަށް އެއީ އިންސާފެވެ. އަނެއްބަޔަކަށް އެއީ ބޭއިންސާފެވެ.

ރައީސް ޔާމިންގެ ޝަރީއަތް ނިމުމަކާ ގާތަށް!

ރައީސް ޔާމިންގެ ވެރިކަން ނިމި ދިއުމާއެކު އެމަނިކްފާނުގެ މައްޗަށްވެސް ކޮރަޕްޝަނާ ފަސާދައިގެ ތުހުމަތުތައް ކުރެވި، ދައުވާ އުފުލި، 5 އަހަރުދުވަހުގެ ޖަލުހުކުމެއް ވަނީ އިއްވިފައެވެ. އަދި، ހުކުމުގެ ބޮޑުބައި މިހާރު ކަޑައްތު ކުރައްވާފައިވާއިރު، ބޮޑުބައެއްގައި ޖަލުގައި ހުންނެވުމަށްފަހު، ފާއިތުވެދިޔަ ގިނަ މަސްތަކެއްގައި ހުކުމް ތަންފީޒު ކުރައްވަމުން ގެންދަވަނީ ގޭ ބަންދުގައި ހުންނަވައިގެންނެވެ.

މިގޮތުން، ރައީސް ޔާމިންގެ މައްޗަށް ކުރެވިގެންދިޔަ މަނީ ލޯންޑްރިންގެ ދައުވާތަކާއެކު ކުރެވިގެންދިޔަ ޖަލު ހުކުމް އިސްތިއުނާފް ކުރެވި، އިސްތިއުނާފީ މަރުހަލާތައް މިހާރުވަނީ ސުޕްރިމް ކޯޓާއި ހަމައަށް ދަތުރު ކޮށްފައެވެ. އަދި މައްސަލާއިގެ އަޑުއެހުންތައް ނިމި، މައްސަލަ މިހާރުވަނީ ނިމުމަކާ ހަމައަށްވެސް ދަތުރު ކޮށްފައެވެ.

އަދި މަނީ ލޯންޑަރިންގެ ދައުވާގެ އަސްލަކަށްވި ގއ. ވޮޑަމުލާ ކުއްޔަށް ދީގެން ލިބުނު ފައިސާ، ރައީސް ޔާމީނަށް ފައިސާ ޖަމާކުރި އެސްއޯއެފް ކުންފުންޏަށް އެމްއެމްޕީއާރްސީން ޖަމާކުރިކަމާ މެދު އުފެދުނު ޝައްކެއް އޮޅުން ފިލުވުމަށް ފާއިތުވެދިޔަ ހަފްތާގައި ބޭއްވިގެންދިޔަ އަޑު އެހުމުގައި، މައްސަލަ ބަލަމުންދާ ބެންޗުގެ އެއް އިސް ފަނޑިޔާރު ކަމުގައިވާ ފަނޑިޔާރު މަހާޒް ވިދާޅުވެފައިވަނީ ކުރިން ވެސް ނިންމާފައިވާ ގޮތަށް، އަންނަ މަހު ސުޕްރީމް ކޯޓު ރިސެސްއަށް ދިއުމުގެ ކުރިން މައްސަލާގައި ހުކުމް ކުރައްވާނެ ކަމަށެވެ.

އެހެންކަމުން ބެލެވޭ ގޮތުގައި، އެންމެ ލަސްވެގެންވެސް އަންނަ ހަފްތާގައި ރައީސް ޔާމިންގެ މައްސަލައިގެ އެންމެ ފަހުބަސް ސުޕްރީމް ކޯޓުން އިއްވާނެއެވެ. އެހާތަނުން، މިމައްސަލާގައި، ދެފަރާތަށްވެސް ދެން ދަތުރުކުރެވޭނެ އިތުރު މަރުހަލާއެއް ނޯނާނެތީ، މިއީ، މިވަގުތު ސިޔާސީ މަސްރަހުގައި ހިގަމުންދާ ގިނަ ކަންކަމާ ގުޅި ލާމެހިގެން ދާނޭ ނިންމުމެއްކަމުގައި ނޫނީ ބެލެވޭކަށް ނެތެވެ.

ޕީޕީއެމްއިން 2023އަށް ކުރަމުންދާ އުއްމީދު!

އެންމެ ބޮޑު އިދިކޮޅު ޕާޓީ ޕީޕީއެމްގެ މިއަދުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަކުވާއަކީ ރައީސް ޔާމިންގެ ޖަލު ހުކުމެވެ. އަދި އެޕާޓީން އިންޑިއާ އައުޓުގެ ނަމުގައާއި އަދި އެނޫން ގޮތްގޮތުންވެސް ހިންގަމުންދާ މަގުމަތީގެ ގިނަ ހަރަކާތްތަކުގެ އަސްލަކީވެސް ރައީސް ޔާމިންގެ ޖަލު ހުކުމްކަން އެއީ ވަރަށްވެސް ސާފުކޮށް ފެންނާން އޮތް ހަގީގަތެކެވެ.

އަދި ހަމަ އެފަދައިން، ޚުދު ޕީޕީއެމްގެ ތެރޭގަވެސް، އަންނަން ހުރި ގިނަ ސިޔާސީ ބަދަލުތަކެއް، ރައީސް ޔާމިނުގެ ޝަރީއަތް ނިމިގެން ދާނެ ގޮތެއްގެ މައްޗަށް ބިނާ ވެގެންދާނޭ ކަމުގައިވެސް މަސްރަހު ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތްތަކުން ދަނީ ބުނަމުންނެވެ. އެއީ ކުރިޔަށް އޮތް ރިޔާސީ އިންތިޚާބަށް އެޕާޓީގެ ލީޑަރޝިޕްގެ ތެރޭގައި އެތައް ގޮތަކުން އުފެދިގެން ގޮސްފައިވާ ޝައުގުވެރިކަމާއި އުއްމީދުތަކެވެ.

މިގޮތުން ބަލާއިރު، ރައީސް ޔާމިންގެ މައްސަލާގައި ސުޕްރީޕް ކޯޓުން ހުކުމް ކުރާ ގޮތެއްގެ މައްޗަށް، ރައީސް ޔާމިން މިނިވަންވެ، 2023ގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގައި ވާދަކުރެވޭ ހާލަތު މެދުވެރި ވެއްޖެނަމަ، ޕީޕީއެމްގެ ތެރެއިން 2023ގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގައި ވާދަކުރާނޭ އިތުރު ވާދަވެރިޔަކު ނެތި، ރައީސް ޔާމިން މިވަން ވުމާއި ހަމައިން އިދިކޮޅު ޕީޕީއެމްއިން 2023ގެ ރިޔާސީ ކްމެޕޭން ފަށާނޭކަމީ ފެނުން އެންމެ ގާތް މަންޒަވެ.

ސަބަބަކީ، ކުރިޔަށް އޮތްތަނުގައި ކުރެވޭނެ އިތުރު ދައުވާތަކެއްގެ ރާޅު ބޯމަތިވަމުން ދިޔަނަމަވެސް، 2023ގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބަށް ކުރިޔަށް އޮތީ މަދު ދުވަސްކޮޅަކަށް ވެފައި، މި މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އިތުރު ދައުވާއެއް ފުރިހަމަކޮށް، ހުކުމަކާއި ހަމައަށް ގެންދިއުން މިސަރުކާރަށްވެސް ފަސޭހަ ކަމަކަށް ވެގެން ނުދާނެތީއެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، ގިނަ ބަޔަކު ގަބޫލު ކުރާ ގޮތުގައި، އިދިކޮޅު ޕީޕީއެމްގެ ތެރެއިން ފެނިގެންދާނެ އެންމެ ޝައުގުވެރިކަން ބޮޑު އެއް މަންޒަރަކަށް ވެގެންދާނީ ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ހުކުމާއި ހަމައިން، މި ހުކުމުން ސަލާމަތްވާނެ މަގެއް ރައީސް ޔާމިނަށް ފެނިވަޑައި ނުގެންފި ނަމައެވެ. ސަބަބަކީ، އެހާތަނުން، އެންމެ އަވަސްވެގެންވެސް، ކުރިޔަށް އޮތް ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގައި ވާދަކުރުމުގެ ފުރުސަތު ރައީސް ޔާމިނަށް ބަންދު ވެގެން ދާނެތީއެވެ.

އަދި އެފަދަ ހާލަތެއްގައި ކިތަންމެ ޖަޒުބާތެއް ހުއްޓަސް، ދެވަނަ ވިސްނުމަކަށްދާން ރައީސް ޔާމިނަށްވެސް އަދި ޕީޕީއެމްއަށްވެސް މަޖުބޫރު ވެގެންދިޔައީއެވެ. 2023އާއި މެދު މުޅިން އާ ވިސްނުމަކުން ވިސްނާ، ކާމިޔާބު ކުރެވޭނެ ހައްލަކާ ދިމާލަށް ދަތުރުކުރުން ނޫން ހައްލެއް އެހާތަނުން ފެންނާކަށް ނޯންނާނެއެވެ. އަދި އެއީ މިއަދު ވަރަށްވެސް ގިނަ ބަޔަކު، އެހާލަތު މެދުވެރި ވެއްޖެނަމަ ބެލުމުގެ ޝައުގުވެރިކަމުގައި ތިބި މަންޒަރެއްވެސް މެއެވެ.

ރައީސް ޔާމިންގެ ހުކުމާއި ރައީސް ސާލިހުގެ ސިޔާސީ މުސްތަގުބަލާ ގުޅުމެއް އެބައޮތްތަ؟

ރައީސް ސާލިހު ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވީ ކޯލިޝަން ކެނޑިޑޭޓެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދިވެސް ވެރިކަން ކުރައްވަމުން ގެންދަވަނީ، ކޯލިޝަން ވެރިކަމެކެވެ. އަދި ކޯލިޝަންގެ ޕާޓީތަކުން ކެބިނެޓްގައި ތަމްސީލު ކުރަމުންދިޔަ ގިނަ ވަޒީރުން ވަޒީރުކަމުން ދުރުކުރެވި، އަދި، 2018ވަނަ އަހަރު ވެވުނު ކޯލިޝަން އެއްބަސްވުމާއި ޚިލާފަށް އެތައް ކަމެއް ހިގައިގެން ގޮސްފައިވި ނަމަވެސް، ކޯލިޝަންގެ ޕާޓީތަކުގެ ލީޑަރުންގެ އަބިންނާއި ދަރިން، ކެބިނެޓްގެ މަގާމުތަކުން ވަކިކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ހުރި ބޮޑެތި އުދާސްތަކާ އެކީވެސް އެބޭބޭފުޅުން އަދިވެސް ތިއްބެވީ ރައީސް ސާލިހަށް ބައިއަތު ހިއްޕަވައިގެންނެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، ގަބޫލުކުރެވޭ ގޮތުގައި، 2023 މިޕާޓީތަކަށްވެސް މުޅިން ތަފާތު ހާލަތަކަށް ވެގެން ދާނެއެވެ. ސަބަބަކީ، މިހާރު ސަރުކާރު ކޯލިޝަންގައި ތިބި ޕާޓީތަކަށް 2023އަށް ރައީސް ސާލިހާއި ބައިތު ހިފަން ފަސޭހަ ކަމަކަށްވި ނަމަވެސް، ރައީސް ނަޝިދާއިއެކީ ދެން އިތުރު ކޯލިޝަން އެއްބަސްވުމަކަށް އައުން މިއިން އެއްވެސް ބޭފުޅަކަށް އިޚްތިޔާރީ ކަމަކަށް ވެގެން ނުދާނޭކަން ސާފުކޮށް ފެންނާން އޮތުމުންވެސް މެއެވެ.

ހަމަ އެފަދައިން، ކޯލިޝަންގައި މިހާރުވެސް ތިބި ގިނަ ސިޔާސީ ލީޑަރުންނަކީ، ރައީސް ޔާމިންގެ ދައުރުގައި އެކި ތުހުމަތުތަކުގައި ހުކުމް ކުރެވި، ޖަލުގެ ތޭރިތަކުގެ ފަހަތަށް ވަޑައިގަންނަވަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅުންނަށް ވާތީ، މިއިން އެއްވެސް ބޭފުޅަކު ރައީސް ޔާމިންއާއި އަލުން ބައިއަތު ހިއްޕެވުން އެއީ މުސްތަހީލު ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ގިނަބަޔަކު ދަނީ ދެކެމުންނެވެ. އެފަދަ ހާލަތެއްގައި، ގިލަންވެރިކަމާ އެކުވެސް، ކޯލިޝަންގައި މިހާރު ތިބި ޕާޓީތަކުން ރައީސް ސާލިހާއެކީ ތިބުމަކީ ވުން އެންމެ ގާތް ގޮތްކަމުގައިވެސް ގިނަ ބަޔަކު ދެކެއެވެ.

އަދި ހަމަ އެއާއެކު، އިދިކޮޅުން ރައީސް ޔާމިން ނޫން ބޭފުޅަކު ރިޔާސީ އިންތިޚާބަށް ވާދަކުރާ ހާލަތެއްގައި، އެ ކެނޑިޑޭޓެއްގެ ފަހަތަށް އެރުން ޕީޕީއެމްއާއި ޚިޔާލުތަފާތު ޕާޓީތަކަސްވެސް ދަތިކަމަކަށް ވެގެން ނުދިއުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ.

އެހެންކަމުން، ހުރިހާ ގޮތަކުން ބެލިކަމުގައިވި ނަމަވެސް، ސުޕްރީމް ކޯޓުން ރައީސް ޔާމިނުގެ މައްޗަށް އިއްވުމަށް މިހާރު ތައްޔާރުވަމުންދާ ހުކުމަކީ ރައްޖޭގެ ސިޔާސީ މަސްރަހައް އަންނާނޭ ބޮޑު ބަދަލެއްގެ ގޮތުގައި މެނުވީ ބެލެވޭކަންނެތެވެ. ތަފާތު ވިސްނުމުގެ ގިނަބަޔަކު ތިބީ އެދުވަހެއްގެ އިންތިޒާރީގައެވެ.