މިއަދަކީ ގައުމީ އެއްބައިވަންތަ ކަމުގެ ދުވަހުގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރާ ދުވަހެވެ. ކޮންމެ އަހަރެއްގެވެސް ޑިސެމްބަރު މަހުގެ 26ވަނަ ސުވަސް ގައުމީ އެއްބައިވަންތަކމުގެ ދުވަހުގެ ގޮތުގައި ފާހަގަ ކުރަމުންދަނީ، ކޯވިޑްގެ އާލަމީވަބާގެ ކުރިން ދިވެހިންގެ މިޖީލުގެ ހަނދާނުގައި ދިވެހިންނާ ކުރިމަތިވީ ގުދުރަތީ އެންމެ ބޮޑު ކާރިސާގެ ހަނދާންތައް އާކޮށް، އަދި އެކާރިސާއަށްފަހު ގައުމަށް ކުރިމަތިވެގެންދިޔަ ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކުން އަރައި ގަތުމުގައި ދިވެހި ރައްޔިތުން ދެއްކި އެއްބައިވަންތަކަމާއި އެކުވެރިކަމުގެމަތިން ހަނދާން އާ ކުރުމަށް ޓަކައެވެ.

2004 ވަނަ އަހަރުގެ 26ވަނަ ދުވަހު އިންޑޮނޭޝިއާގެ ސުމާތުރާއާއި އަންޑަމަންއަށް މިންގަޑުން 9.3ގެ ބާރުމިނުގައި އައި ބާރުގަދަ ބިންހެލުމަށްފަހު އިންޑިއާ ކަނޑުގައި އުފެދުނު ބިޔަ ސުނާމީ، ދެކުނު އޭޝިއާގެ ބައެއް ގައުމުތަކަށް އަރާ، 227,898 މީހުން މަރުވެ، އުމްރާނީ ގޮތުންނާއި އަދި އިގްތުސާދީ ގޮތުންވެސް ގުނާ އަދަދު ނުކުރެވޭހާ ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ލިބިގެންދިޔަ މި ކާރިސާގައި ދިވެހިންގެ ތެރެއިންވެސް 82 މީހަކު ނިޔާވެ، 26 މީހަކު ގެއްލިފައި ވެއެވެ.

މިގޮތުން، ސުނާމީ ކާރިޘާ ވެގެންދިޔައީ، ފަހުގެ ތާރީޚެއްގައި ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވި، ރެކޯރޑްކުރެވިފައިވާ އެންމެ ބޮޑު ކާރިޘާ ކަމުގައެވެ. މިއަދަކީ، މި ބިރުވެރި ކާރިސާ ކުރިމަތިވިތާ 19 އަހަރުފުރުނު ދުވަހެވެ. އެއީ ކުދި ޖަޒީރާތަކެއްގެ އެކުލެވިގެންވާ މި ކުޑަކުޑަ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ އެތައް ރަށެއް ސުއްނާފަތިކޮށްލި ބިރުވެރި ސުނާމީ ކާރިޘާ ކުރިމަތިވި ދުވަހުއެވެ. އެދުވަސް، އެއްބައިވަންކަމުގެ ދުވަހުގެ ގޮތުގައި ކޮންމެ އަހަރެއްގެ ޑިސެމްބަރު މަހުގެ 26 ވަނަ ދުވަހު ފާހަގަކުރަމުންދާއިރު، މިއީ ފަހުގެ ތާރީޚެއްގައި ދިވެހިންގެ އެއްބައިވަންތަކަން އެންމެބޮޑަށް ފެނިގެން ދިޔަ ދުވަސްކަމުގައި ފާހަގަ ކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. އެއީ 2004 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރުމަހުގެ 26 ވަނަދުވަހުއެވެ.

ކާރިސާއަށް 19 އަހަރު، އަދިވެސް އަސަރު ފިލައިގެން ނުދާ އެތައް ރަށެއް!

މީގެ 19 އަހަރު ކުރިން ދިވެހިންނާއި ކުރިމަތިވި ބިރުވެރި ސުނާމީ ކާރިޘާގައި ރާއްޖެއިން 15000 މީހުންގެ ގެދޮރު ގެއްލުނެވެ. 13 ރަށަކުން މީހުން ހުސްކޮށް، އެހެން ރަށްރަށަށް އެމީހުން ބަދަލުކުރަންޖެހުނެވެ. ރާއްޖޭގެ އާބާދީގެ ގާތްގަނޑަކަށް ތިންބައިކުޅައެއްބައި މީހުންނަށް ސީދާ ގޮތެއްގައި އެކާރިޘާގެ އަސަރުކުރިއެވެ. ސުނާމީ ކާރިޘާގައި ރާއްޖެއިން 82 މީހުން މަރުވެ 26 މީހުން ގެއްލުނެވެ.

އެތައް ދުވަހެއްގެ ބުރަ މަސައްކަތުން ދިވެހި އެތައް ރައްޔިތުންނެއް އާރާސްތުކުރަމުން އަދި މުޅި ދިރިއުޅުން ސުނާމީގެ ބިޔަ ރާޅުގެ ތެރޭގައި ސުންނާފަތިވެ އޮޔާދިޔައެވެ. ޢުމްރާނީ އެތައް ވަޞީލަތްތަކެއް ބިމާ ހަމަވެ، އިޤްތިޞާދީގޮތުންވެސް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ލިބުނެވެ. ތަރައްޤީގައި އެތައް އަހަރެއް ފަހަތަށް ޖެހި އަލުން  ޤައުމު ބިނާކުރުމުގެ މަސައްކަތްކުރަންޖެހުނެވެ. ގެދޮރު ނެތި އެތައް ބަޔަކު ހާލުގައި ޖެހުނުއިރު، މިކާރިސާގެ ސަބަބުން، ރާއްޖޭގެ އެތައް ރިސޯޓަކަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ލިބި ބައެއް ރިސޯޓުތައް ދިގުމުއްދަތަކަށް ބަންދު ކުރަން ޖެހުނެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިގުތިސާދު އެތައް އަހަރެއް ފަހަތަށް ގޮސް، އަރައިގަތުން ދަތި ބޮޑު އަނދަވަޅަކަށް ރާއްޖޭގެ އިގުތިސާދު ވެއްޓިގެން ދިޔައެވެ.

މިގޮތުން މި ކާރިސާގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ އިގުތިސާދަށް ކުރި ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކުގެ އަދަދު 460 މިލިއަން ޑޮލަރަށް އަރާއިރު، މިއީ އޭރުގެ ރާއްޖޭގެ ޖީޑީޕީގެ %62 އެވެ.

މިގޮތުން، މިކާރިސާގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދަށް އޭރު ކުރި ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކުން އަރައި ގަތުމަށްޓަކާ، އޭރުގެ ސަރުކާރުންވަނީ ދުނިޔޭގެ ގިނަ ގައުމުތަކުގެ އެހީތެރިކަން ހޯދާފައެވެ. ސުނާމީގެ އަސަރުކުރި ގައުމުތަކަށް ދުނިޔޭގެ ޖަމިއްޔާ ޖަމާއަތްތަކުން ވެދިން އެހީތެރިކަމުގެ ބޭނުންކޮށް، އެ ހާދިސާގެ އަސަރުކުރު ގިނަ އަދަދެއްގެ ދިވަހި ފަރުދުންނަށް މާލީގޮތުން އޭރުގެ ސަރުކާރުން އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީފައި ވެއެވެ.

ސުނާމީއަށް 19 އަހަރު ފުރިގެންދާއިރު ރާއްޖެއަށް ދިމާވަމުންދާ މޫސުމީ ކަންތައްތަކުގެ ސަބަބުން ލިބޭ ގެއްލުންތަށް ދެނެގަނެ، އެފަދަ ކަންކަމަށް ރާއްޖެ މިވަނީ އިހުނަށްވުރެ ބޮޑަށް ތައްޔާރުވާން ޖެހިފައެވެ. 2004 ވަނަ އަހަރުގެ ސުނާމީ އަށްފަހު ސަރުކާރުން ހިންގި ޕުރޮޖެކްޓްތައް މިފަދަ ކާރިސާތަކުން ސަލާމަތްވުމަށް ކުރެވޭނެ ކަންތައްތައް ހިމަނައިގެން އޭރުގެ ސަރުކާރުން ކުރަންފަށާފައި ވެއެވެ. މިގޮތުން ފަހުން އައި ސަރުކާރުން ހިންގާފައިވާ ގިނަ ޕުރޮޖެކްޓްތައް ހިންގާފައިވަނީ، ތިމާވެއްޓަށް ކުރިމަތިވާ ގެއްލުން ވީހާވެސް ކުޑަކުރެވޭނޭ ގޮތްތައް ބަލައިގެން ކަމުގައި ފާހަގަ ކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. އަދި އެއީ  މިފަދަ ކާރިޘާތަކުން ރައްކާތެރިވުމަށް ފާއިތުވެދިޔަ ތަނުގައި އެޅިގެން ގޮސްފައިވާ މުހިންމު ފިޔަވަޅެއްކަމުގައިވެސް ދަންނަވަން ޖެހެއެވެ.

އަދި ވަކީ ޚާއްސަކޮށް، ސުނާމީ ކާރިސާގެ ސަބަބުން ގެދޮރު ގެއްލިގެންދިޔަ ފަރާތްތަކަށް ބޯހިޔާވަހިކަން ހޯދާ ދިނުމަށްޓަކާ، އޭގެ ފަހުން ގިނަގުނަ ހައުސިންގ މަޝުރޫޢުތައް ހިންގިފައިވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ހިތާމައަކީ، މި ހިތާމަ ވެރި ހާދިސާއަށް 19 އަހަރު ފުރިގެން ދާއިރު، މި ސަރުކާރާއި ހަމައަށް އައިއިރުވެސް، ހާދިސާއިން ގެދޮރު ނެތިގެންދިޔަ ފަރާތްތަކަށް އަމާޒުކޮށްގެން ފާއިތުވެދިޔަ ސަރުކާރުތަކުން ހިންގަމުން އައި ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މަޝްރޫޢޫތަކަށް ނިމުން އައިސްފައި ނުވާކަމެވެ.

އެދުވަހު ފެނުނު އެއްބައިވަންކަން މާޒީއާ އެކުވެއްޖެ!

2004ގެ ސުނާމީ ކާރިޘާ ހިނގިތާ ކުޑައިރުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ޙާލުގައިޖެހުނު މީހުންނަށް އެހީ ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކާއި، ސިފައިންނާއި ފުލުހުން ގުޅިގެން މަސައްކަތް ފެށިއެވެ. ޙާލުގައިޖެހުނު މީހުންނަށް ތަކެތި ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ހުޅުވާލި ފުރުޞަތުގައި ޒަރޫރީ ބޭނުންތަކަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ފޯރުކޮށްދޭން ފަށާފައި ވެއެވެ. މިއާއެކު އެހީބޭނުންވާ ފަރާތްތަކަށް ބޯފެނާއި ބޭހާއި ކާބޯތަކެއްޗާއި، އަންނައުނު ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ މަސައްކަތް ކުޑަ ހިނދުކޮށްޅެއްގެ ތެރޭގައި ފެށިގެން ދިޔައެވެ. މިމަސައްކަތްތަކުގައި ކުދިބޮޑު އެތަކެއް ދިވެހި ރައްޔިތުން އުޅެފައި ވެއެވެ. އެދުވަހަކީ، ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ކިބައިގައި ހުރި ޚުލްގެ ހެޔޮކަމާއި، އެއްބައެއްވަންތަ ކަމުގެ ރޫޚު އޭގެ ދެވަނައެއް ނެތް ފަދައިން ފެނިގެން ދިޔަ ދުވަހެވެ.

އަދި، އެދުވަހު ދިވެހިން ދައްކުވައިދިން އެއްބައިވަންތަކަމުގެ ރީތި ނަމޫނާއާއި، އެކި ފަރާތްތަކުން ލިބިގެންދިޔަ އެހީތަކާއެކު 19 އަހަރު ވީއިރު ޤައުމު މިވަނީ އާރާސްތުކުރެވިފައެވެ. ސުނާމީގައި ހާލުގައި ޖެހުނު މީހުންނަށް ސަރުކާރުން ބޯހިޔާވަހިކަން ފޯރުކޮށްދެއްވުމަށް ފެށްޓެވި މަސައްކަތްތައް، މި ސަރުކާރުގެ އިސްނެންގެވުމުގެ މަތިން ވަނީ ނިންމާފައެވެ. ސުނާމީގެ ސަބަބުން ގެދޮރު ގެއްލުނު މީހުންނަށް ދާއިމީ ބޯހިޔާވަހިކަން ވަނީ ޔަޤީންކުރެވިގެން ގޮސްފައެވެ.

އެހެންނަމަވެސް ފާހަގަ ކޮށްލަންޖެހޭ އެންމެ މުހިންމު ނުކުތާއަކީ، 2004 ގެ ސުނާމީގެ ކާރިސާއަށް 19 އަހަރުވެގެން ދިޔަތަނާ އެއަށްވުރެ އެތައް ގުނައެއް ނުރައްކާތެރި އަދި ގެއްލުން ބޮޑު އާލަމީ ވަބާއަކާ މުޅި ދުނިޔެ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައިވާ ކަމެވެ.

ކޯވިޑްގެ ނުރައްކާތެރި އާލަމީ ވަބާގައި، ރާއްޖޭގެ އިގުތިސާދު މިވަނީ މުޅިންހެން ކަހަލަ ގޮތަކަށް ފުނޑުފުނޑުވެފައެވެ. އަރައި ނުގަނެވޭވަރުގެ ފުން ވަޅުގަޑަކަށް ވެއްޓިފައެވެ. 200 އަށްވުރެ ގިނަ ދިވެހީން މިވަނީ މި ބަލީގައި ނިޔާވެފައެވެ. އެތައް ބަޔަކު މިވަނީ ވަޒީފާ އެއްލި ބިކަވެފައެވެ. ގައުމު މިވަނީ ހާލުގައި ޖެހިފައެވެ.

އެހްނަނަމަވެސް، ފާހަގަވާން އޮތްކަމަމީ، ސުނާމީގެ ކާރިސާއަށްފަހު އިންސާނީ ގޮތުންނާއި، އިގުތިސާދީ ގޮތުންނާއި، އިޖުތިމާއީ ގޮތުންނާއި އަދި އެނޫން އެތައް ގޮތަކުންވެސް ބޮޑެ ގެއްލުންތަކާއި ގައުމަށް ކުރިމަތިވެގެން ގޮސްފައިވާއިރު، މީގެ 19 އަހަރު ކުރިން ފެނުނު ބޮޑު މި ކާރިސާއިން އަރައި ގަތުމުގައި ފެނުނު އެއްބައިވަންތަ ކަން މިއަދު ފެންނާން ނެތްތަކަމެވެ. އޭރުގެ އެއްބައިވަންތަކަމުގެ ޒައްރެއްގެ މިންވަރުވެސް އަދުގެ މުޖުތަމަޢުން ފެންނާން ނެތްކަމެވެ. އެދުވަހަށްފަހު، ގައުމު އާރާސްތު ކުރުމުގައި މުޅި ގައުމުން ފެނިގެންދިޔަ އެއްބައެއް ވަންތަކަމާއި، ވިސްނުން މިއަދު އެކީ ނެތިގެން ގޮސްފައިވާ ތަނެވެ.

އޭގެ ބަދަލުގައި، މިފަދަ ދަތި އުދަގޫ، ހިތްދަތި ވަގުތެއްގައިވެސް ދިވެހި މުޖަތަމަޢުން ފެންނާން އޮތީ، ބައިބައި ވުމެވެ. އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް ވަގަށް ގޮވުމާއި، ނެތި މޮށުމާއި އާޑަ ފުރައްސާރަ ކުރުމެވެ. އެއްބަޔަކު އަނެއް ބައެއްގެ މަތިން ހަމްދަރުދީ ވުމެއް، އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީގެން، ގައުމަށް މިއަދު ކުރިމަތިވެފައިވާ ގޮންޖެހުންތަކުން އަރައިގަތުމުގެ ވިސްނުމެއް ފިކުރެއް މުޖުތަމަޢުގެ ތެރެއިން ފެންނާކަށް ނެތެވެ. އެދުވަސް މާޒީވެގެން ހިގައްޖެއެވެ. ހަގީގަތުގައިވެސް ގައުމު މިއޮތީ ހިތާމަކޮށް ކަރުނަ އަޅަންޖެގޭފަދަ ދަށު ދަރަޖައެއްގައިކަމީ ކަށަވަރުވެ ޔަގީންވާ ކަމެކެވެ.