މޮރިޝަސްގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖެއާއި ޗާގޮސްއާ ދެމެދު އޮތް ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގެ ތެެރެއިން ފުށުއަރާ ސަރަހައްދާއި ގުޅޭގޮތުން ޔުނައިޓެޑް ނޭޝަންސް ކޮންވެންޝަން އޮން ދަ ލޯ އޮފް ދަ ސީ (މުޢާހަދާ)ގެ ދަށުން 23 އޮގަސްޓު 2019 ގައި ހުށަހެޅި މައްސަލާގައި އިއްޔެ އިންޓަރނޭޝަނަލް ޓްރައިބިއުނަލް ފޮރ ދަ ލޯ އިފް ދަ ސީ (ޓްރައިބިއުލަން) އިން މިވަނީ ފައިސަލާކުރަނިވި ހުކުމެއް ކޮށްފައެވެ.

"އިޓޮލްސް"ގެ މި ހުކުމަށްފަހުވެސް އަދި އޭގެ ކުރިންވެސް، މިމައްސަލާގައި އެންމެ ބޮޑު ބަހުސެއް ހިގާފައިވަނީ ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައެވެ. ވަކީން ޚާއްސަކޮށް އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން މިމައްސަލާގައި ސަރުކާރުގެ ބައެއް ވަޒީރުން ސިފަކޮށްފައިވަނީ، ގާނޫނު އަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުން ބައެއް ވިއްކާލުމަށް މަސައްކަތް ކުރަމުންދާ ޚާއިނުންތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

ހަމައެއާއެކު ސަރުކާރާ ޚިޔާލުތަފާތު ސިޔާސީ ބައެއް ލީޑަރުންވަނީ އިއްޔެ "އިޓޮލްސް"އިން ކުރި ހުކުމުގެ ކުރިން، މި ހުކުމާއެކު ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުން ބައެއް އުނިވެގެން ހިގައިދާނެ ކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށް "އިޓޮލްސް"ގެ އިސް ފަނޑިޔާރުންނަށް ޚާއްސަ ސިޓީފުޅެއްވެސް ފޮނުއްވާފައެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި ވަރަށްވެސް ބޮޑަށް ސިޔާސީ ވެގެން ގޮސްގައިވާ މިމައްސަލާގައި، ބައިނަލްއަގުވާމީ ޓްރައިބިއުނަލްއިން މި އިއްވި ހުކުމާއެކު، މިހާރު ސާފުވާންޖެހިފައި އޮތް އެންމެ މުހިންމު އެއްކަމަށް ވެގެން ގޮސްފައިވަނީ، ޚިޔާލުތަފާތުވުން އުފެދިފައިވާ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދު ބެހިގެން ދިޔައިރު، ދިވެހިރާއްޖޭއަށް މިލްކުވެގެންވާ، ނުވަތަ ސިޔާދަތީ ބާރުހިނގާ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދުން ބައެއް ގެއްލިގެން ހިގައްޖެތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯއެވެ. ނުވަތަ ޒަމާނުއްސެ ދިވެހިރާއްޖެއިން މިލްކުވެރިކަން ސާބިތުކޮށްގެން ތިބި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުން ބައެއް މިސަރުކާރުން "ގުރުބާން ކޮށްފިތޯ" ނުވަތަ މޮރިޝަސްއަށް "ވިއްލާކާލީ" ތޯއެވެ.

އިޓްލޮސްއިން ކުރި ހުކުމް!

ރާއްޖެ އާއި މޮރިޝަސްގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުން ފުށުއަރާ ސަރަހައްދު ދެ ގައުމުގެ މެދުގައި ބެހުމުގެ މައްސަލާގައި ރާއްޖޭން ވަކާލާތުކުރި ގޮތަށް ރާއްޖެއަށް ބޮޑު ބައި ލިބޭ ގޮތަށް އިންޓަނޭޝަނަލް ޓްރައިބިއުނަލް ފޯ ދަ ލޯ އޮފް ދަ ސީ (އިޓްލޮސް) އިން މައްސަލަ ނިންމިއިރު، ދެގައުމުގެ މެރިޓައިމް ބައުންޑަރީގައި ފުށުއަރާ 92،563 އަކަ ކިލޯ މީޓަރުގެ ސަރަހައްދުން ރާއްޖެއަށް ލިބިފައިވަނީ 47،232 އަކަ ކިލޯ މީޓަރުގެ ސަރަހައްދެކެވެ. އަދި މޮރިޝަސްއަށް ދޭން ކޯޓުން ހުކުމް ކޮށްފައިވަނީ 45،331 ގެ ސަރަހައްދެކެވެ.

ރާއްޖެއާއި މޮރިޝަސްގެ އިމުގެ މައްސަލާގައި އިޓޮލްސްއިން ކުރި ހުކުމުގައި ވަނީ ދެގައުމުން ޝަރީއަތުގެ މަރުހަލާގައި ރިއާޔަތް ކޮށްފައިވާ ނުކުތާތަކަށް ތަފްސީލްކޮށް ބެލުމަށްފަހު، އެ ނުކުތާތަކާމެދު ކޯޓުން ދެކޭގޮތް ބަޔާން ކޮށްފައެވެ.

މިގޮތުން ކޯޓުގެ ހުކުމުގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ބަޔާން ކޮށްފައިވަނީ ފުށު އަރާބައި އިކުއި ޑިސްޓެންސްގެ އުސޫލުގެ (ބޮޑު މިނުން ހަމަހަމަކޮށް) ބަހެމަކީ އެންމެ އިންސާފުވެރި ގޮތްކަމަށް ކޯޓުން ދެކޭ ކަމުގައެވެ. އެއަށްފަހު މި އުސޫލުން، ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުން ފުށުއަރާ ބައި ބެހުމުގައި މޮރިޝަސްއިން އެންމެ ބޮޑަށް ވަކާލާތު ކުރަމުން ދިޔަ އެއް ނުކުތާ ކަމަށްވާ، ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކުގެ ދަށުން ލިބޭ 200 މޭލުގެ ސަރަހައްދު ކަނޑައެޅުމުގައި ޗާގޮސްގެ ބްލެންހެމް ރީފުން ފެށިގެން މޮރިޝަސް އިން މިން އަޅަން ބުނާ ބުނުމަށް ކޯޓުން ތާއީދު ކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ.

އަދި މި ފަރުގެ ހިކިދިޔައިގައި ފެންނަން ހުންނަ ހިސާބަކީ، އިކުއިޑިސްޓެންސުން ބަހާއިރު މިން އެޅޭނެ ބޭސްއެއް ނޫންކަމަށް ކޯޓުން ވަނީ ނިންމާފައެވެ.

މިއީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ކޯޓުގައި މައްސަލަ ކާމިޔާބު ކުރުމަށް، ސެޓްލައިޓް ފޮޓޯތަކާއި، ސައިންޓިފިކް ހެކިތައް ހުށަހެޅުމާއެކު ރާއްޖެއިން ބޭނުން ކުރި އެންމެ ވަރުގަދަ އަސާސްކަންވެސް ފާހަގަ ކޮށްލެވެއެވެ.

މިގޮތުން، ޗާގޮސްއަކީ މޮރިޝަސްގެ ބައެއްކަމަށް ބައިނަލްއަގުވާމީ ގޮތުން ބަލައިގެންފައި ވުމާއެކު، އަދި އެއީ އޭރުވެސް މިހާރުވެސް ރާއްޖެއިން ބަލައިގެންފައި އޮތް ހަމަ ކަމަށް ވުމާވެސްއެކު، މައްސަލަ އުފެދުނު، ރާއްޖެއާއި ޗާގޮސްގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދު ބަހާނެ ގޮތަކާއި ގުޅޭގޮތުން އިއްޔެ އިޓޮލްސްއިން އިއްވި ހުކުމުގައި ވަނީ ބޭސް ޕޮއިންޓްތައް މިންކުރަން ފަށަންޖެހޭ ހިސާބުތަކާއި، އެ ހިސާބުތަކުގައި ބޭސް ޕޮއިންޓްތައް ހިމެނުމުން ދެގައުމުގެ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދު ކަމުގައި ކަނޑައަޅާ ސަރަހައްދުގެ މިންތައްވެސް ކަނޑައަޅާދީ، އިން ވަކިކޮށް ދީފައެވެ.

ގެއްލުނީތަ؟ ބައެއް ލިބުނީތަ؟

ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތައް ބުނާގޮތުން، ކޮންމެ ގައުމަކަށްވެސް، އެގައުމެއްގެ ހިކިފަސް ސަރަހައްދުން ބޭރަށް އޮންނަ 200 މޭލުގެ ސަރަހައްދަކީ، އެ ސަރަހައްދާއި ފުށުއަރާ އެހެން ގައުމެއް އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދެއް ނެތް ހާލަތުގައި، އެގައުމަށް "ކްލެއިމް" ކުރެވޭނެ، ނުވަތަ އެގައުމަކަށް ބޭނުން ކުރެވޭނެ ސަރަހައްދެކެވެ.

މިއުއުސޫލުން ބަލާއިރު، ރައްޖޭގެ އުތުރުން ތުރާކުނުން ބޭރުން އޮތް 200 މޭލުގެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދާއި ގުޅޭގޮތުން ޚިލާފް އުފެއްދުމުގެ ޖާގައެއް ނެތި، އެ ސަރަހައްދު އޮތީ ރާއްޖޭގެ ބޭރުން ދިވެހި ދަތުރުވެރިންނަށްވެސް އަދި މަސްވެރިންނަށްވެސް ބޭނުން ކުރެވޭނެ އިގްތިސާދީ ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެ ސަރަހައްދުގެ އިން ވަކި ކުރާނޭ ހާލަތެއް އަދި ދެބަސްވުމެއް ނެތްކަން އެއީ ސާފުކޮށް ފެންނާން އޮތް އެއް ހަގީގަތެވެ.

އެހެންނަމަވެސް މި އުސޫލާއި ޚިލާފަށް، ރާއްޖޭގެ ދެކުނުން އައްޑު އަތޮޅުގެ ބޭރުން އޮތް 200 މޭލުގެ ސަރަހައްދު އޮތީ އިސްވެ ދެންނެވުނު އުސޫލާއި ޚިލާފުކޮށް، ރާއްޖެއިން ހަމައެކަނި "ކްލެއިމްކުރާ" (ރާއްޖެއަށް ބޭނުން ކުރެވޭނެކަމަށް ވަކާލާތު ކުރާ) ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

އޭގެ އެންމެ ބޮޑު ސަބަބަކީ ރާއްޖެއާއި ގާތުގައި އޮތް، އެހެންނަމަވެސް ބައިނަލްއަގުވާމީ ގޮތުން ރާއްޖޭގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައިގެންފަ ނެތް "ޗާގޮސް އަތޮޅު" މި ސަރަހައްދުގެ ތެރޭގައި ހިމެނިގެންދާތީއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ރާއްޖެއިން ދިވެހިންނަށް ބޭނުން ކުރެވޭނެ ކަމަށް ބަލައިގަންނަމުން އައި 200 މޭރުގެ ސަރައްދަށް "ކްލެއިމް" ކުރުމުގެ ހައްގު ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކުން މޮރިޝަސްއަށް ލިބި، އެގައުމުންވެސް އައީ މި ސަރަހައްދުގެ ބޮޑު ބަޔަކަށް ދައުވާ ކުރަމުންނެވެ.

މި ދައުވާތަކާއެކު، މިއީ "ޑިސްޕިއުޓެޑް" ނުވަތަ ޚިޔާލު ތަފާތުވުން އުފެދިފައި އޮތް ސަރަހައްދަަކަށް ވުމާއެކު، ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކާ އެއްގޮތަށް، ރާއްޖެއަށް މުޡުލަގަށް މިލްކެވެފައި އޮތީ، ނުވަތަ ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތީ ހަމައެކަނި އައްޑޫ އަތޮޅުގެ ހިކިފަސް ސަރަހައްދުން ފެށިގެން 12 މޭލާ ހަމަޔަށް އޮތް ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގައެވެ. އަދި، އައިރު ގާނޫނީ އަމަލެއް ހިނގައިގެންވެސް، ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތައް ބުނާގޮތުން ރާއްޖެއަށް އެންމެ ދުރަށްވެސް ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތްކަމަށް ބަލާ ދެވެން އޮންނަނީ އޭގެ ބޭރުން އިތުރަށް 12 މޭލު ދުރަށް، ޖުލްމަ 24 މޭރު ބޭރަށެވެ.

ދެގައުގަމުން ދައުވާ ކުރާ، ފުށުއަރާގޮތަށް އޭގެ ބޭރަށް އޮތް ސަރަހައްދަކީ، ބައިނަލްއަގުވާމީ ގޮތުން ރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައި އެއްވެސް އިރަކު ކަޑައަޅާ، އިން ވަކިކޮށްދީފަ އޮތް ސަރަހައްދެއްކަމުގައި ތާރީޚީ ގޮތުންވެސް، އެއްވެސް ލިޔެކިޔުމަކުންވެސް އެނގޭކަށް ނެތެވެ.

އެހެންކަމުން، އިޓްލޮސްއިން އިއްޔެ އިއްވި ހުކުމުގައި، "އިކުއި ޑިސްޓެންސް"ގެ އުސޫލުން ބަހާފައިވާ ސަރަހައްދަށް ބަލާއިރު ފާހަގަވާން އޮތް ކަމަކީ، ރާއްޖޭގެ އެންމެ ދެކުނުން އޮތް އައްޑޫ އަތޮޅުގެ ހިކިފަސް ސަރަހައްދުން ބޭސްލައިން ނެގުމުން، ބޭރަށް އޮތް 200 މޭލުން ބައެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް ރާއްޖެއަށް ނުލިބި ދިޔަ ނަމަވެސް، އެއީ ރާއްޖެއަށް ކުރިން މިލްކުވެފައި އޮތް ސަރަހައްދެއް ގެއްލިގެން ދިޔަ ދިއުމެއް ނޫންކަމެވެ.

ސަބަބަކީ، އެއީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ގޮތުން ރާއްޖެއަށް ދައުވާ ކުރުމުގެ ހައްގު ލިބިފައިވާ 24 މޭލުގެވެސް ބޭރަށް އޮތް ސަރަހައްދަކަށް ވެފައިވެ، އެއީ ބައިނަލްއަގުވާމީގޮތުން ރާއްޖެއަށް ސިޔާދަތީ ބާރު ހިންގޭނެ ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައި އެއްވެސް އިރަކު ކަނޑައެޅިގެން ގޮސްފައި ނުވާތީއެވެ.

އެހެންކަމުން، އިޓޮލްސްގެ ހުކުމުން ސާފުވެގެން ދިޔަ އެއްކަމެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކޮށްލާން ޖެހެނީ، މިހުކުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ފާއިތުވެދިޔަ ތަނުގައި ރާއްޖެއިން ޚާއްސަ އިގްތުސާދީ ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައި އަމިއްލައަށް ދައުވާކުރަމުންދިޔަ، އެހެންނަަމަވެސް ބައިނަލްއަގުވާމީގޮތުން އެ ހައްގު މީގެކުރިން ލިބިދީފައި ނުވާ ސަރައްދެއް، ރާއްޖޭގެ އިމުގެ ތެރެއަށް ވަދެ، އެތަނުން މަސްވެރިކަމާއި، އިގްތިސާދީ ނަފާވެރިކަން ލިބިގަތުމުގެ ގާނޫނީ ހައްގު މިހުކުމާއެކު ރާއްޖެއަށް ލިބިގެން ގޮސްފައިވާކަމެވެ.

ހާގީގަތް ސާފުވުން މުހިންމު!

ބައިނަލްއަގުވާމީ ކަނޑުތަކަކީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކުން އެތަންތަނުގެ މިލްކުވެރިކަން ކަނޑައަޅާންޖެހޭ ތަންކަމީ ގަބޫލުކުރާންޖެހޭ އެއް ހަގީގަތެވެ. މިގޮތުން، ރާއްޖޭގެ ދެކުނުން 200 މޭލު ބޭރަށް އޮތް ސަރަހައްދަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިލްކުވެރިކަން ލިބިފައިވާ ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައި، އެތަންތަނުގެ ބޭނުން ރާއްޖެއަށް ކުރެވެން އޮންނާނީ، ބައިނަލްއަގުވާމީ ގޮތުން އިޚްތިލާފެއް އޮތްނަމަ އެ އިޚްތިލާފަަކަށް ފައިސާލާކުރަނިވި ހައްލެއް ހޯދުމަށްފަހުގައެވެ.

މިގޮތުން ބަލާއިރު، ރާއްޖެގެ އެންމެ ދެކުނުން ބޭރަށް އޮތް 200 މޭލުގެ ސަރަހައްދަކީ ބައިނަލްއަގުވާމީގޮތުން ރާއްޖޭގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައެޅުމަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ހުރަހަކަށް ވެގެން ދިޔައީ އައްޑޫ އަތޮޅުގެ ބޭރުން 600 ކިލޯމީޓަރ ބޭރުން އޮތް ޗާގޮސް އަތޮޅެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި އަތޮޅަކީ ރާއްޖޭގެ ބައެއްކަމުގައި ކުރީގެ އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން ދައުވާ ކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ.ނުވަތަ އެތަނުގެ މިލްކުވެރިކަން ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ކޮށްފައެއް ނެތެވެ.

އަދި އެއާއި ޚިލާފަށް، ޗާގޮސްއަކީ ރާއްޖޭގެ ބައެއްކަމަށް މިހާރު ވިދާޅުވަމުން ގެންދަވާ ބައެއް ސިޔާސީ ލީޑަރެއް ކަމަށްވާ ކުރީގެ ރައީސް މުހައްމަދު ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައިވެސް މޮރިޝަސްގެ ވެރިންނާ ބައްދަކު ކުރައްވާ، ޗާގޮސްއަކީ އެގައުމުގެ ބައެއްކަމަށް އޭރުވަނީ އެއްބަސްވެވަޑައިގެންފައެވެ. ހަމައެއާއެކު، ޗާގޮސްގެ މިލްކުވެރިކަމަށް މިހާރު އަޑުއުފުއްލަވާ ރައީސް ޔާމިންވެސް އެމަނިކްފާނުގެ ވެރިކަމުގައި އެމަގުން އަމަލު ކުރައްވާފައި ނެތްކަން ސާފުވާން އެބައޮތެވެ.

އެހެންކަމުން، ސިޔާސީ މަގުސަދުތަކެއް ހާސިލް ކުރުމަށް، ރާއްޖޭގެ ބައެއް ސިޔާސީ ލީޑަރުން މުޅިން އެހެން މޭރުމަކުން ޗާގޮސްގެ މައްސަލާގައި މިއަދު އަޑު އުފުއްލެވިއެއްކަމަކު، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތަކަށް ގޮންޖަހާ، ބައިނަލްއަގުވާމީ ހުކުމްތަކާއި ހަމަތައް ބޮލާލާ ޖަހާފަ ކުރިޔަށް ދެވޭނެ ގައުމެއް، އަދި އެމަގުން ހިގައިގެން ނުވާނޭ ގައުމެއް ކަމީ ގަބޫކުރާންޖެހޭ ވަރަށްވެސް ބޮޑު ހަގީގަތެކެވެ. އަދި ގައުމީ މަސްލަހަތުވެސް އޮތީ އެމަގުން ނޫންކަމުގައިވެސް ދަންނަވާން ޖެހެއެވެ.