ކޯވިޑްގެ ނުރައްކާ އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެ، ރާއްޖޭގައި ކޯވިޑްގެ19ގެ ބަލިމަޑުކަން މިއަދު މިއޮތީ ކޮންޓްރޯލުން ނެއްޓިފައި ކަމުގައި ގަބޫލުކުރަން މިވަނީ މިއަދު މަޖުބޫރު ވެފައެވެ.

ކޯވިޑް19ގެ ނުރައްކާތެރި މި ބަލިމަޑުކަމާ މުޅި ދުނިޔެ ހަގުރާމަ ކުރަމުންދާތާ ދޮޅު އަހަރަށްވުރެ ގިނަ ދުވަސް ވެފައިވާއިރު، މުޅި ދުނިޔެއަށްވެސް ސިޔާސީ ގޮތުންނާއި އަދި އިގްތިސާދީ އިޖުތިމާޢީގޮތުން މިއަދު ކުރިމަތިވެފައިވާ އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކީ މި ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަން ކަމުގައި މިއަދު މިވަނީ ވެގެން ގޮސްފައެވެ. ގައުމުތަކުގެ ރައީސުންގެ ސިޔާސަތުތައް ފުޑުފުޑުވެ، ތައްރައްގީގެ މަސައްކަތްތައް ހުއްޓުމަކަށް އައިސް، ބައެއް ގައުމުތައް މިވަނީ މި ނުރައްކާތެރި ވަބާގައި އިދަޖެހުމާއި ގާތަށް ދަތުރު ކޮށްފައެވެ.

މިގޮތުން ދުނިޔޭގެ އެންމެ ކުރިއަރާފައިވާ ގައުމުތައް ކަމުގައި އެމެރިކާ އަދި އިނގިރޭސިވިލާތްފަދަ ގައުމުތައްވެސް، ކޯވިޑް19އާއި ހަގުރާމަ ކޮށްފައިވަނީ، އެގައުމުތަކުން ފާއިތުވެދިޔަ ތަނުގައި ކޮށްފައިވާ ބޮޑެތި ހަގުރާމަތަކުން ކުރިމަތިވި ގޮންޖެހުންތަކަށްވުރެ ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކާ އެކީގައެވެ. ލޮލަށް ނުފެންނަ ވަރުގެ ކުޑަކުޑ،ަ އަދި އެއަށް އެއްވެސް ފަރުވާއެއް ހޯދިފައިނުވާ ވައިރަހަކުން މުޅި ދުނިޔެ މިވަނީ ކުޑަކަކޫ މައްޗަށް ތިރި ކޮށްފައެވެ.

ކޯވިޑް19 ދުނިޔޭއަށް ފެތުރުިގެން އައިއައުމާއެކު، 2020 ވަނަ އަހަރުގެ ދެވަނަ ކުއާޓަރުގައި، ދުނިޔޭގެ އެންމެ ވަރުގަދަ އެއް އިގްތިސާދު ކަމުގައިވާ އެމެރިކާގެ އިގްތިސާދު %31.4 ދަށަށް ގޮސްފައި ވެއެވެ. އަދި ހަމަ އަހަރު، އެމެރިކާގެ އިގްތިސާދަށް ކުރިމަތިވި މި ބޮޑު ހީނަރުކަމުން އަރައި ގަތުމަށްޓަކާ، 2 ޓަރިލިއަން ޑޮލަރުގެ ސްޓިމިއުލަސް ޕެކޭޖެއް އެމެރިކާގެ ސަރުކާރުން ތައާރަފް ކުރަން މަޖުބޫރުވިއެވެ.

ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، އެގައުމުގެ ބަޖެޓް ޑެފިސިޓ ރެކޯޑް އަދަދަކަށް މަތިވެގެން ދިޔައެވެ.

އަދި މި ހުރިހާ ގޮންޖެހުންތަކާއެކު އެގައުމުގެ އޭރުގެ ރައީސް ޑޮނަލްޑް ޓަރަމްޕަށް މި ބޮޑު ކާރިސާގެ ހުންގާނުގައި ހުންނަވައިގެން ލީޑަރޝިޕް ނުދެއްކެވި، އެންމެ ފަހުން ޓްރަމްޕްގެ ވެރިކަން ނިމިގެން ދިޔައީ، ރައްޔިތުންގެ ވޯޓުން އޭނާ ބަލި ވެގެންނެވެ.

ކާރިސާގެ ވަގުތުގައި އެންމެ މުހިންމު ހަތިޔާރަކީ ލީޑަރޝިޕް

ގައުމުތަކަށް ކާރިސާތަކާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހުމަކީ އަބަދުވެސް ދުނިޔޭގެ ތަބަޢީ ނިޒާމުގެ ތެރޭގައި ހިގާހިގާ ހުންނަ ކަންމަވެ. ބައެއް ހާލަތްތަކުގައި ގުދުރަތީ ކާރިސާތަކެވެ. އަނެއްބައި ހާލަތްތަކުގައި ބޮޑެތި ހަގުރާމަތަކެވެ. ނުވަނަ ސިއްޚީ އާލަމީ ވަބާތަކެވެ.

އެހެންކަމުން، އަބަދުވެސް ގައުމުތަކުން މިފަދަ ބޮޑެތި ކާރިސާތަކުން އެގައުމުތައް ސަލާމަތް ކުރުމަށް ދުރާލާ ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅުތައް އަޅައެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ގަބޫލު ކުރަން ޖެހޭ ހަގީގަތަކީ، އަޅާ ރައްކާތެރިކަމުގެ ވަރުގަދަ ފިޔަވަޅުތަކާއެކުވެސް، ބައެއް ހާލަތްތަކުގައި ގުދުރަތީ ކާރިސާތަކުން ބޮޑެތި ގެއްލުންތައްކެއް ލިބި، އަދި އެތައްބައެއްގެ ފުރާނަވެސް ނެތިގެންދާ ހާލަތްތައް މެދުވެރިވެދާނެ ކަމެވެ.

މި ސަބަބައްޓަކާ، ގިނަ ފަހަރަށް ކާރިސާތަކުން ކުރިމަތިވާ ގެއްލުންތަކުން އަރައިގަތުމުގައި، އެންމެ މުހިންމު ހަތިޔާރަކީ ދުރާލާ އަޅާ ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅުތަކަށްވުރެވެސް ބޮޑަށް، ކާރިސާގެ ވަގުތުތަކުގައި އިސްވެރިން ދައްކަވާ ލީޑަރޝިޕްގެ ހަރުދަނާ ކަމެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ދެެއްވާ ޔަގީންކަމާއި އިތުބާރެވެ. ވެރީންގެ ކެތްތެރިކަމާއި، ވިސްނަވާ ވިސްނުންތަކުގެ ފުންކަމެވެ. މިހުރިހާ ކަމެއްގެ މައްޗަށް، ގައުމުގެ ލީޑަރޝިޕުތަކުން ނިންމަވާ ނިންމެވުންތަކުގެ އަސަރު، އެތައްގޮތަށްވުރެ ގިނަ ގޮތްގޮތުން އާންމު ރައްޔުތުންގެ ދިރިއުޅުމަށާއި، އަދި އެނޫނަސް، ހަލާތާއި ގުޅި ލާމެހިފައިވާ އެތައްކަމަކުން ފެންނަމުން ދެއެވެ.

މިއަދު ރާއްޖޭގައި ކޯވިޑްގެ ނުރައްކާ އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެ، މީހުން ގިނަ އަދަދަކަށް މަރުވާން ފަށާފައިވާއިރު، ގިނަ ބައެއްގެ ހިތްތަކުގައި އުފެދޭ އެތަކެއް ސުވާލުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. ސުވާލުތައް ހުންނަންވެސް ވާނެއެވެ. އަދި ހާލަތު ގޯހުން ގޯހަށް ދިއުމުން، އާންމު ރައްޔިތުންގެ ހިތްތަކުގައި ސުވާލު ނުއުފެދި ނުދާނެކަންވެސް ގަބޫލު ކުރަންވެސް އެބަޖެއެވެ.

ކޯވިޑްގެ ނުރައްކާތެރިކަމުގެ ތެރޭގައި ހެލްތު މިނިސްތަރު ބަދަލު ކުރެވިއްޖެއެވެ. ކުރީގެ ހެލްތު މިނިސްޓަރުގެ ވަޒީރުކަމުގައި، އޭނާ ޒިންމާ ދާރުކުރުމަށް، ދެއިރު ދެދަޅަޔަށް އޭނާ މަޖިލީހަށް ހާޒިރު ކުރި މަންޒަރު ފެނިގެން ދިޔައެވެ. ކޯވިޑް19ގައި މީހުން މަރުވާ އަދު ގިނަވެ، ކޯވިޑް ފެތުރޭ މިންވަރު އިންތިއާއަށް މަތިވުމުގެ ސަބަބުން، ޕާޓީ އެކްޓިވިސްޓުން އޭނާއަށް އަމާޒުކޮށް އިންތިހާއަށް، މެދު ނުކެޑި ފާޑު ކިޔަމުން ދިޔަ މަންޒަރު ފެނިގެން ދިޔައެވެ.

އަދި، ކޯވިޑްގެ ހާލަތަށް ކުރިއެރުމެއް ނުލިބި، އެ ވަޒީރު މަގާމުން ދުރު ކުރަންޖެހިދާނެކަމުގެ އިންޒާރު މަޖިލިސް މެމްބަރުން ދިޔައީ އެވަޒީރަށް ތަކުރާރުކޮށް ދެމުންނެވެ.

މިއަދު މިއޮތީ ހާލަތު ބަދަލު ވެފައެވެ. ހެލްތު މިނިސްޓަރުވެސް ބަދަލު ވެއްޖެއެވެ.

ކޯވިޑް19ގެ ބިރުވެރިކަމުން މުޅި ގައުމު މިވަނީ ވަށާލާފައެވެ. ދުވާލަކަށް ޕޮޒިޓިވް ވާމީހުންގެ އަދަދު އުޅެނީ ފާއިތުވެދިޔަ އަހަރާއި އަޅާބަލާއިރު %100 އަށްވުރެ މަތީގައެވެ. މި ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަމުގައި މީހުން މަރުވާ އަދަދު މިވަނީ އެތައް ގުނައަކުން މަތިވެފައެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، ހުންނެވި ހެލްތު މިނިސްޓަރާ ގުޅޭގޮތުން ޝަކުވާއެއް ނެތެވެ. ވަޒީރު ޒިންމާދާރު ކުރުވުމަށް މަޖިލީހަށް އަދާކުރަން ފެންނަ ދައުރެއްވެސް ނެތެވެ. ޕާޓީ އެކްޓިވިންޓުންގެވެސް ތިބީ ވަޒީރުކަމުގައި ޕާޓީގެ ބޭފުޅަކު ހުންނެވީމާ އެކަމާ ރުހި ގަބޫލު ވެގެންނެވެ.

އެހެންނަމަވެސް ރައްޔިތުން ހާސްކަމުގައެވެ. ރައްޔިތުންގެ އުދާސްތަކަށް ޖަވާބުދާރީ ވާންޖެހޭ ވަޒީރުގެ ހިލަމެއް ނުވެގެން ރައްޔިތުންގެ ޝަކުވާތައް ހުރީ އެހާމެ އުހުގައެވެ. މިއީ މިއަދުގެ ގައުމުގެ ހާލަތެވެ. އިންސާފުގެ ތަރާދުން ވިސްނާ ފިކުރުން ކުރަން ދަންނަ ނުވަތަ، ބޭނުންވާ ތިބީ މަދު ބައެކެވެ.

ކުރިޔަށް ނިކުންނަވަންވީ ވަޒީރުން

ގިނަބަޔަކު މިއަދު ގަބޫލު ކުރާގޮތުގައި، ކޯވިޑް19 ރާއްޖޭގައި ފެތުރިގެން އައި ދުވަސްވަރާ އަޅާބަލާއިރު، މިއަދު މިވަނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ކެބިނެޓްގެ ދައުރު، މި ހައްސާސީ ދަޑިވަޅުގައި ވަރަށް ތަފާތުކޮށް ފެންނަން ފަށާފައެވެ. 2020 ވަނަ އަހަރު، ކޯވިޑް19 މާލޭގައި ފެތުރެން ފެށި، އަދި އެއަހަރު ކޯވިޑް19ގެ ހާލަތު އިންތިހާއަށް ގޯސްވެގެން ދިޔަ ދަޑިވަޅުގައި، ދައުލަތުގެ ގިނަ އަދަދެއްގެ ވަޒީރުންގެ ދައުރު ވަރަށް ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ފެނިގެން ދިޔައެވެ.

އޭރުގެ ހެލްތު މިނިސްޓަރާއި، އޭރުގެ ޓުއަރިޒަމް މިނިސްޓަރާއި، ފޮރިންގ މިނިސްޓަރުގެ އިތުރުން، މިނޫނަސް ދައުލަތުގެ އެތަކެއް ވަޒީރުންނެއް ޕްރެސް ކޮންފަރެންސްތަކަށްވެސް ނިކުންނަވާ، އަދި އަމަލީގޮތުން މަސައްކަތުގައި ބުރަކޮށް އުޅުއްވި މަންޒަރު ފެނިގެން ދިޔައެވެ. ޕްރެސްތަކަށް ވަޑަގަންނަވަނީ ސީދާ ވަޒީރުންނެވެ. އަދި އެވަޒީރުން ޖަވާބުދާރީ ކުރުވުމުގެ ގޮތުން، ނޫސްވެރިންނަށް ބޭނުންހާ އަގައެއް ތެޅެއެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، މީގެ މުރާދަކީ މިހާރުގެ ހެލްތު މިނިސްޓަރު، ކޯވިޑާއި ގުޅުން ހުރި ކަންކަމުގައި އަމަލީގޮތުން އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ނުކުރައްވާކަން ދެއްކުމެއްވެސް ނޫނެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭ ހަގީގަތަކީ، ކޯވިޑް19ގައި ކޮންމެ ދުވަހަކުވެސް އެތަކެއް ދިވެހީންނެއް ދުނިޔެ ދޫކުރަމުންދާއިރު، ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި އުދާސްތަކާއި، ނުތަނަވަސްކަމާއި، މާޔޫސްކަން އިތިހާއަށް ހުންނާނެ ކަމެވެ. މި މާޔޫސްކަން ފިލުވާލާ، ގައުމުގެ ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ހުންނަ އުދާސްތަކަށް ފަރުވާ ހޯދާ ދިނުމަކީ ދައުލަތުގެ ޒިންމާއެވެ.

މިޒިންމާގެ އެންމެ ބޮޑު ދައުރެއް އަދާކުރަން ތިއްބެވީ ދައުލަތުގެ ވަޒީރުންނެވެ. ކުރިޔަށް ނިކުންނަވާ، ނޫސްވެރިންގެ ސުވާލުތަކާ އެބޭފުޅުން ކުރިމަތި ލައްވާ ޖަވާބުދާރީ ވެވަޑައިގެންނެވި މިންވަރަކުން ސަރުކާރާމެދު އާންމުންގެ އިތުބާރު ބޮޑުވަމުން ދާނެއެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، ފާއިތުވެދިޔަ އަހަރާ ޚިލާފަށް، ކޯވިޑްގެ ހާލަތު މިއަދު ކޮންޓްރޯލުން ނެއްޓިފައިވާއިރު، އާންމު ރައްޔިތުންގެ ހިތްތަކުގައި ހުރި އުދާސްތަކަށް ތަސައްލީއެއް ހޯދާ ދިނުމަށް ވަޒީރުން ކުރިިޔަށް ނިކުންނަވާ މަންޒަރު މިއަދު ފެނިގެނެއް ނުދެއެވެ. ވަކީން ޚާއްސަކޮށް، ސިއްޙީ މި ބޮޑު ކާރިސާއެއް މުޅި ގައުމަށް ފެތުރި، އަދި މީހުން މަރުވާ އަދަދު ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް އިތުރުވަމުން ދާއިރު، ހެލްތު މިނިސްޓަރު ޕްރެސްތަކަށް ވަޑައިގެން ނޫސްވެރިނާ ބައްދަލު ނުކުރައްވާ މައްސަލަ ވަނީ ނޫސްވެރިންގެ މެދުގައިވެސް ހޫނުވެފައެވެ.

އާލަމީ ބޮޑު ވަބާއެއްގެ ތެރޭގައި ގައުމު އޮތްއިރު، ގައުމުގެ މިސްރާބު ހުރީ ކޮން ދިމާލަކަށް ސާފުކޮށް ސަރުކާރުން ބަޔާން ކޮށްދެއްވަން އެބަޖެއެވެ. ކޯވިޑް19ގެ ނުރައްކަލުން ގައުމު މިންޖު ކޮށްދޭން ސަރުކާރުން އަޅަމުންދާފިޔަވަޅުތަކާއި، އަދި ސިޔާސަތުތަކަށް ގެންނަ ބަދަލުތަކާއި، އަދި މިނޫނަސް މިފަދަ ކިތަންމެ ކަމެއް ސިއްޙީ ވަޒީރު ކުރިޔަށް، ނިކުންނަވާ ރައްޔިތުނަން ސާފުކޮށް ދެއްވަން އެބަޖެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި އިތުބާރު ދަމަހައްޓަން އެބަޖެހެއެވެ.

ހަމަ އެއާއެކު، މިމަސައްކަތުގައި އުޅުއްވަން ތިއްބެވި އެންމެ އައުލާވެގެންވާ ފަރާތްތަކަކީވެސް، ދައުލަތުގެ ވަޒީރުން ކަމާމެދު އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތެވެ. އެބޭފުޅުން ޒިންމާ ނަންގަވާ، ކުރިޔަށް ހަގީގަތުގައި ނިކުންނަވަންވީ ވަގުތަކީ މިއީއެވެ.