ހަނގުރާމަ ހުއްޓާލުމަށް ވެވުނު އެއްބަސްވުމުގެ ފަލަސްތީނުގެ ހަމާ ޖަމާއަތާއި އިސްރާއީލާ ދެމެދު ވެވުނު އެއްބަސް ވުމުގެ ދަށުން އިސްރާއީލުން ދޫކުރާ ފަލަސްތީނު ގައިދީންގެ ތެރޭގައި އުމުރަށް ޖަލަށްލާފައިވާ 250 މީހުން ހިމެނޭކަމަށް ބައިނަލްއަގުވާމި މީޑިއާތަކުން ރިޕޯޓު ކޮށްފިއެވެ.

ފަލަސްޠީނުގެ ހަމާސް ޖަމާޢަތުން 460 ދުވަހަށްވުރެ ގިނަ ދުވަހުގެ މުއްދަތަށް ޣައްޒާ ހަލާކުވެ ވީރާނާވަމުންދިޔަ ހަނގުރާމަ ހުއްޓާލުމަށް އިޒްރޭލާއެކު ވަނީ އެއްބަސްވެފައެވެ.

2023 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު މަހުން ފެށިގެން އިޒްރޭލުން ޣައްޒާއަށް ދެމުންދާ ހަމަލާތަކުގައި 46,000 އަށްވުރެ ގިނަ ފަލަސްޠީނު ރައްޔިތުން ވަނީ ޝަހީދު ވެފައެވެ. އިޒްރޭލްގެ ބޮޑުވަޒީރު ބެންޖަމިން ނެތަންޔާހޫގެ އޮފީހުން ބުނެފައިވަނީ އަދި އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވިފައި ނުވި ނަމަވެސް، ފަހުގެ ތަފްޞީލުތައް ނިންމަމުންދާ ކަމަށެވެ. އިޒްރޭލް ސަރުކާރުގެ ވޯޓެއް ބޭއްވުމަށް ހަމަޖެހިފައިވަނީ ބުރާސްފަތި ދުވަހުއެވެ. އެމެރިކާގެ ރައީސްކަމަށް އިންތިޚާބުވެފައިވާ ޑޮނަލްޑް ޓްރަމްޕް އިޢުލާނުކުރައްވާފައިވަނީ އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވިފައިވާ ކަމަށެވެ. އަދި އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވިފައިވާކަން އޮފިޝަލުންނާއި މެދުވެރިން ރޮއިޓަރޒް އަދި އެސޯސިއޭޓެޑް ޕްރެސް ނޫސް އޭޖެންސީތަކަށް ކަށަވަރުކޮށްދީފައިވެއެވެ.

ރިޕޯޓުކުރެވިފައިވާ ގޮތުގައި މި އެއްބަސްވުމުގައި ހިމެނެނީ ހަނގުރާމަ ވަގުތީގޮތުން ހުއްޓުމަކަށް ގެނައުމަށެވެ. މިއީ މިވަގުތަށް ޣައްޒާއަށް ދެމުންދާ ހަމަލާތައް ނިމުމަކަށް ގެނެސް، ޣައްޒާގައި ބަންދުކޮށްފައި ތިބި މީހުންނާއި އިޒްރޭލުގައި ބަންދުކޮށްފައި ތިބި ގިނަ މީހުން ދޫކޮށްލުމަށް ހަމަޖެހިފައިވާ އެއްބަސްވުމެކެވެ. މީގެ އިތުރުން، ގެދޮރު ދޫކޮށް ދާން މަޖުބޫރުވެފައިވާ ފަލަސްޠީނުންނަށް، މި އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން އެނބުރި އެމީހުންގެ ގެތަކަށް ދެވޭނެއެވެ. ނަމަވެސް އިޒްރޭލުން ގަސްތުގައި ހިންގި ހަލާކުކުރުމުގެ ކެމްޕޭނުގައި ގިނަ ގެތައް ވަނީ ނެތިގޮސްފައެވެ. އެއްބަސްވުމުގެ ފުރިހަމަ ލިޔުން އަދި ރަސްމީކޮށް ޢާންމުކޮށްފައި ނުވި ނަމަވެސް، އަލްޖަޒީރާ އެރެބިކް، ރޮއިޓަރޒް އަދި އެސޯސިއޭޓެޑް ޕްރެސްގެ ރިޕޯޓުތަކަށް ބިނާކޮށް މިހާތަނަށް އެނގިފައިވާ މަޢުލޫމާތު މިއީއެވެ.

** ފުރަތަމަ މަރުހަލާ **

ފުރަތަމަ މަރުހަލާ ކުރިއަށްދާނީ 6 ހަފްތާއަށެވެ. މި މުއްދަތުގައި ހިމެނެނީ މަދު އަދަދެއްގެ ގައިދީން ދޫކޮށްލުމާއި، ޣައްޒާގައި ތިބި އިޒްރޭލު ސިފައިން އެއްކޮށް ނުވަތަ ބައެއް މީހުން އަނބުރާ ގެންދިއުމާއި، އިންސާނީ އެހީގެ މިންވަރު އިތުރުކުރުމެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު 7 ގައި ހަމާސްގެ ޖަމާޢަތުން ދެކުނު އިޒްރޭލަށް ދިން ހަމަލާގައި ރަހީނުންގެ ގޮތުގައި ހިފެހެއްޓި އިސްރޭލުގެ 33 ރަހީނުން ދޫކޮށްލެވޭނެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އަންހެނުންނާއި، ކުޑަކުދިންނާއި، 50 އަހަރުން މަތީގެ މަދަނީ ރައްޔިތުން ހިމެނެއެވެ. މީގެ ބަދަލުގައި އިޒްރޭލުން މި މަރުހަލާގައި 2000 އާ ގާތްކުރާ އަދަދަކަށް ފަލަސްޠީނު ގައިދީން ދޫކޮށްލާނެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އުމުރަށް ޖަލަށްލާފައިވާ 250 ގައިދީން ހިމެނެއެވެ. ދޫކޮށްލެވޭ ފަލަސްޠީނު މީހުންގެ ތެރޭގައި އޮކްޓޯބަރު 7 ގެ ފަހުން ހައްޔަރުކުރެވުނު 1000 އާ ގާތްކުރާ އަދަދެއްގެ މީހުން ހިމެނެއެވެ.

ރަހީނުން ދޫކޮށްލުމާއެކު، އިޒްރޭލުން އެގައުމުގެ ސިފައިން ޣައްޒާގެ އާބާދީތަކުން އަނބުރާ ގެންގޮސް، އިޒްރޭލާ ޣައްޒާއާ ދެމެދުގައިވާ ސަރަހައްދުން 700 މީޓަރަށްވުރެ އެތެރެއަށް ނުވާ ހިސާބަށް ބަދަލުކުރާނެއެވެ. ނަމަވެސް މީގެ ތެރޭގައި ނެޒަރިމް ކޮރިޑޯ، އެބަހީ ޣައްޒާ ދެބައިކޮށް ދަތުރުފަތުރު ކޮންޓްރޯލްކުރުމަށް ސިފައިން ބޭނުންކުރާ ބެލްޓު ސަރަހައްދު ނުހިމެނުމުގެ ފުރުޞަތު އޮތެވެ. ނެޒަރިމްއިން ސިފައިން އަނބުރާ ގެންދިއުން ކުރިއަށްދާނީ މަރުހަލާތަކަކަށް ބަހާލައިގެންނެވެ.

އިޒްރޭލުން ހުއްދަދޭނީ މަދަނީ ރައްޔިތުންނަށް ޣައްޒާގެ އުތުރުގައި ވަށާލެވިފައިވާ ސަރަހައްދުތަކުގައި ހުރި އެމީހުންގެ ގެތަކަށް އެނބުރި ދިއުމަށެވެ. މިއީ ބަނޑުހައިހޫނުކަން ފެތުރިފައިވާ ކަމަށް އެހީދޭ އޭޖެންސީތަކުން އިންޒާރުދޭ ސަރަހައްދެކެވެ. އަދި ދުވާލަކު 600 ޓްރަކާ ހަމައަށް އިންސާނީ އެހީ ޣައްޒާއަށް ވެއްދުމަށް ހުއްދަދޭނެއެވެ.

މީގެ އިތުރުން، އިޒްރޭލުން ޒަޚަމްވެފައިވާ ފަލަސްޠީނު ރައްޔިތުން ފަރުވާ ހޯދުމަށް ޣައްޒާއިން ނުކުތުމަށް ހުއްދަދީ، ފުރަތަމަ މަރުހަލާ ފެށޭތާ 7 ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މިޞްރާ ދެމެދު އޮންނަ ރަފާ ބޯޑަރު ހުޅުވާލާނެއެވެ. އިޒްރޭލް ސިފައިން މިޞްރާއި ޣައްޒާއާ ދެމެދުގައިވާ ބޯޑަރު ސަރަހައްދު ކަމުގައިވާ ފިލަޑެލްފީ ކޮރިޑޯގައި ތިބޭ މިންވަރު މަދުކޮށް، ފަހުގެ މަރުހަލާތަކުގައި އެ ސަރަހައްދުން މުޅިން ސިފައިން އަނބުރާ ގެންދާނެއެވެ.

** ފުރަތަމަ މަރުހަލާގެ ފަހުން ދެން ކަންތައް ވެގެންދާނީ ކިހިނެއް؟ **

ދެވަނަ އަދި ތިންވަނަ މަރުހަލާގެ ތަފްޞީލުތައް، އުޞޫލެއްގެ ގޮތުން އެއްބަސްވެވިފައި ވީނަމަވެސް، އެކަންކަމާމެދު މަޝްވަރާކުރެވޭނީ ފުރަތަމަ މަރުހަލާގެ ތެރޭގައެވެ.

ވަރަށް މުހިންމު ނުކުތާއެއްގެ ގޮތުގައި، އިޒްރޭލުން ވަނީ ފުރަތަމަ މަރުހަލާ ނިމި، މަދަނީ ރަހީނުން އަނބުރާ ލިބުމުން، އަލުން ހަމަލާތައް ނުފަށާނެކަމުގެ ޔަގީންކަން ލިޔުމުން ދިނުމަށް އިންކާރުކޮށްފައެވެ.

ނަމަވެސް، އެސޯސިއޭޓެޑް ޕްރެސް ނޫސް އޭޖެންސީން ހަވާލާދީފައިވާ މިޞްރުގެ މަޞްދަރެއްގެ ބަހުން، މަޝްވަރާތަކުގައި ބައިވެރިވާ ތިން މެދުވެރިން – މިޞްރު، ޤަޠަރު އަދި އެމެރިކާ – ވަނީ ހަމާސްއަށް އަނގަބަހުން ޔަޤީންކަން ދީފައެވެ. އެއީ މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށްދާނެކަމާއި، ފުރަތަމަ ކަނޑައެޅިފައިވާ 6 ހަފްތާގެ މުއްދަތު ހަމަވުމުގެ ކުރިން، ދެވަނަ އަދި ތިންވަނަ މަރުހަލާ ތަންފީޒުކުރެވޭނެ އެއްބަސްވުމަކަށް ވާޞިލުވުމަށް މި ތިން ފަރާތުންވެސް މަސައްކަތްކުރާނެކަމުގެ ޔަޤީންކަމެވެ.

** ދެވަނަ މަރުހަލާގައި ރޭވިފައިވަނީ ކޮން ކަންތައްތަކެއް؟ **

ދެވަނަ މަރުހަލާއަށް ކުރިއަށްދިއުމަށް ބޭނުންވާ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވެއްޖެކަމަށް އިޒްރޭލުން ނިންމައިފިނަމަ، ހަމާސްއިން ދިރިތިބި އެންމެހާ ރަހީނުން ދޫކޮށްލާނެއެވެ. މީގެ ގިނަ މީހުންނަކީ ފިރިހެން ސިފައިންނެވެ. މީގެ ބަދަލުގައި އިޒްރޭލުން އިތުރު ފަލަސްޠީނު ގައިދީންތަކެއް އިޒްރޭލްގެ ޖަލު ނިޒާމުން ދޫކޮށްލާނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން، މިހާރުގެ ލިޔެކިޔުންތަކުގައިވާ ގޮތުން، އިޒްރޭލުން ޣައްޒާއިން "މުޅިން އަނބުރާ" ސިފައިން ގެންދިއުން ފަށާނެއެވެ.

ނަމަވެސް، އިޒްރޭލްގެ ކެބިނެޓުން އަދި ވޯޓު ނުލާ މި ޝަރުޠުތަކަކީ އިޒްރޭލްގެ ބޮޑުވަޒީރު ބެންޖަމިން ނެތަންޔާހޫގެ ކެބިނެޓުގެ ގިނަ ހަރުކަށި ކަނާތްފިޔަލުގެ މެންބަރުންގެ ޝުޢޫރުތަކާ ފުށުއަރާ ކަންތައްތަކެކެވެ. ނެތަންޔާހޫ ބަރޯސާވަނީ މި މެންބަރުންގެ ތާއީދަށެވެ. އަދި މި ޝަރުޠުތައް ފުށުއަރަނީ ނެތަންޔާހޫގެ  ކުރީގެ އަމިއްލަ ޝުޢޫރުތަކާވެސް މެއެވެ. މީގެ ކުރިން އޭނާވަނީ ތަކުރާރުކޮށް ޣައްޒާގައި ހަމާސް ދެމިއޮތްހާ ހިނދަކު ބޭނުންކޮށްގެން ހަނގުރާމަ ދިގުދެމިގެންދާނެ ކަމަށް ބުނެފައެވެ.

** ތިންވަނަ މަރުހަލާ **

ތިންވަނަ މަރުހަލާގެ ތަފްޞީލުތައް އަދިވެސް ސާފުވެފައެއް ނުވެއެވެ.

ޑްރާފްޓް އެއްބަސްވުމުގައިވާ ގޮތުން، ދެވަނަ މަރުހަލާގެ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވެއްޖެނަމަ، ތިންވަނަ މަރުހަލާގައި މަރުވެފައިވާ ރަހީނުންގެ ހަށިގަނޑުތައް އަނބުރާ ރައްދުކުރެވޭނެއެވެ. މީގެ ބަދަލުގައި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ބެލުމުގެ ދަށުން 3 އިން 5 އަހަރުގެ އާރާސްތުކުރުމުގެ ޕްލޭނެއް ކުރިއަށް ގެންދެވޭނެއެވެ.

ހަނގުރާމަ ހުއްޓުމަށްފަހު ޣައްޒާ ހިންގާނީ ކޮން ފަރާތަކުންކަމާމެދު މިވަގުތު އެއްބަސްވުމެއް ވެފައެއް ނުވެއެވެ. އެމެރިކާއިން ބާރުއަޅަމުންދަނީ އިޞްލާޙުކުރެވިފައިވާ ފަލަސްޠީނު އޮތޯރިޓީއަކުން މިކަން ކުރުމަށެވެ.

އެމެރިކާގެ ސްޓޭޓް ސެކްރެޓަރީ އެންޓަނީ ބްލިންކަން އަންގާރަ ދުވަހު ވިދާޅުވެފައިވަނީ ހަނގުރާމައަށްފަހުގެ އާރާސްތުކުރުމާއި ވެރިކަން ހިންގުމުގައި ފަލަސްޠީނު އޮތޯރިޓީން "ބައިނަލްއަޤްވާމީ ބައިވެރިން" ގެނެސް، ވަގުތީ ވެރިކަމުގެ އޮތޯރިޓީއެއް އުފައްދައި، އަސާސީ ޚިދުމަތްތައް ހިންގައި، އެ ސަރަހައްދު ބެލެހެއްޓުމަށް ކަމަށެވެ.

ވޮޝިންގްޓަން މަރުކަޒުކޮށްގެން ހިންގާ ތިންކް ޓޭންކެއް ކަމުގައިވާ އެޓްލާންޓިކް ކައުންސިލްގައި ދެއްކެވި ވާހަކައެއްގައި އޭނާ ވިދާޅުވެފައިވަނީ އެހެން ބައިވެރިން، ޚާއްޞަކޮށް ޢަރަބި ޤައުމުތަކުން، ކުރު މުއްދަތަކަށް ސަލާމަތީ ރައްކާތެރިކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް ބާރުތައް ފޯރުކޮށްދޭނެ ކަމަށެވެ.

މިފަދަ ޕްލޭނެއް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށްޓަކައި ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާ ހިމެނޭ ޢަރަބި ޤައުމުތަކުގެ ތާއީދު ބޭނުންވެއެވެ. ނަމަވެސް މި ޤައުމުތަކުން ބުނެފައިވަނީ ފަލަސްޠީނު ދައުލަތެއް އުފެއްދުމަށް މަގުފަހިވާނަމަ އެކަނި މި ރޭވުމަށް އެހީތެރިވެދޭނެ ކަމަށެވެ. 1990 ގެ އަހަރުތަކުގައި ވެވުނު އޮސްލޯ އެއްބަސްވުމުގައި އިޒްރޭލުން ދެ-ދައުލަތުގެ ހައްލަކަށް އެއްބަސްވެފައި ވީނަމަވެސް، މިކަމަކީ އިޒްރޭލްގެ ޤާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަށް އިތުރު ޚިލާފު އުފެދޭ ނުކުތާއެކެވެ.

އިޒްރޭލުން އަދި ހިންގަންވާނީ ކޮންކަހަލަ ވެރިކަމެއް ކަމެއް ބުނެފައެއް ނުވެއެވެ.