2008 ވަނަ އަހަރު ދިވެހިން އާ ގާނޫނު އަސާސީ ބަލައިގަތުމަށްފަހު އައި ކޮންމެ ވެރިކަމެއްގައިވެސް ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުން އިންތިޚާބުތައް ކާމިޔާބު ކޮށްފައިވަނީ ހާސިލްކުރާނޭ ކަންކަމާއި، ވާވައުދުތައް މެނިފެސްޓޯއެއްގެ ސިފައިގައި ރައްޔިތުނަށް ހުށަހަޅުއްވައިގެންނެވެ. ކުރެވުނު ކެމްޕޭންތަކުގައި ވައުދުތައް ޕްރޮމޯޓުކޮށް އަހުދާއި ވައުދު ރައްޔިތުންނަށް ވެ، އެ ވައުދުތަކާއި އަހުދުތަކަށް އިތުބާރުކޮށް ގައުމުގެ މުޅި އާބާދީގެ 50 އިންސައްތައާއި އެއް ވޯޓު ވާދެވެރި ކެނޑިޑޭޓުންނަަށްވުރެ އިތުރަށް ހޯއްދަވައިގެންނެވެ.

އޭގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ފަހުގެ ހުރިހާ ރައީސުންވެސް އެ ބޭބޭފުޅުންގެ ދައުރުގައި ވީހާ ގިނަ ވައުދުތަކެއް ފުއްދާ، "ޑެލިވަރ" ކުރެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރައްވާފައި އެބަހުއްޓެވެ. ހެދުނު ގޮތެއް ހަދައިގެން، ނުއަގުގައި ނަމަވެސް، ރައްޔިތުންނަށް ޚިދުމަތެއް ކޮށްދެވޭތޯ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރައްވާފައި ހުރިކަން މިއީ ފެންނާން އޮތް ހަގީގަތެކެވެ.

އަދި މި ހަގީގަތް މިގޮތުގައި ދެމި އޮތީ ހަމައެކަނި 2008 ވަނަ އަހަރަށްފަހު އައި ވެރިކަންތަކުގައި އެކަނި ނޫންކަންވެސް މިފުރުސަތުގައި ފާހަގަ ކޮށްލާން ޖެހެއެވެ.

ރައީސް މައުމޫންގެ ދިގު ވެރިކަމުގައިވެސް މިހަގީގަތްވަނީ މި ގޮތުގައި ދެމި އޮވެފައެވެ. އެއީ އެންމެ މީހެއްގެ މުށުތެރޭގައި ހުރިހާ ބާރެއް އޮތް ޒަމާންކަމުގައި ވި ނަމަވެސް، ރައީސް މައުމޫންވެސް ވަނީ ވެރިކަމުގެ 30 އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ތަރައްގިއާއި ތަމައްދުނުގެ ރޮގުން ރާއްޖެއަށް ގިނަ ގުނަ ބަދަލުތަކެއް ގެންނަވާފައެވެ.

އެއީ އެތަރައްގީގެ މަންފާ އެންމެހާ ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ހަމަހަމަ އުސޫލަކުން ބެހިގެން ނުނިދިޔަ، އަދި އެއީ ޒަމާނީ ތަރައްގީގެ ގޮތުގައި ގެނެވުނު ތަރައްގީއަކަށް ވެގެން ނުދިޔަ ނަމަވެސް، ރައީސް މައުމޫންގެ 30 އަހަރުގެ ވެރިކަމުގައި ގައުމަށް އައިސްފައިވާ ތަރައްގީ ފާހަގަވާން އޮތީ ކުޑަ ބަދަލެއްގެ ގޮތުގައެއް ނޫނެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، ދިވެހި ރާއްޖެއަށް މަލްޓި ޕާޓީ ޑިމޮކްރަސީ ތައާރަފް ކުރެވި، އައިސް ގޮސްފައިވާ ވެރީން އެބޭބޭފުޅުންގެ ދައުރުގައި ކުރިޔަށް ގެންދެވުނު ތަރައްގީގެ މަޝްރޫޢުތަކުން ކުރެޑިޓް ނަންގަވާ، އަދި އެބޭބޭފުޅުންނަށް އެކަންކަމުން ކުރެޑިޓް ދޭން މަޖުބޫރުވެ، ބައެއް ބޭބޭފުޅުންނަށް ލިބެންޖެހޭ ކުރެޑިޓް ލިބި ނުލައްވައިގެން ކުރައްވަމުން ގެންދަވާ ޝަކުވާތަކުގައި އޮތީ ކިހާ މިންވަރެއްގެ އިންސާފެއްތޯ މިއީ ހަގީގަތުގައިވެސް މިއަދު ކޮށްލާންޖެހިފައި އޮތް ސުވާލެެއްކަމީ ކަށަވަރުވެ ޔަގީންވާން އޮތް ކަމެކެވެ.

އެއްވެސް ވެރިކަމެއްގައި ކުރީގެ ވެރީންނަށް ކުރެޑިޓް ދީފައެއް އެބަ އޮތްތަ!

ރައްޖޭގެ ފަހުގެ ތާރީޚުގައި ތަރައްގީއާއި ގުޅުން ހުރި ގިނަ ކަންކަމުގެ ބިންގާ އެޅުއްވި އެއް ވެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ގިނަ ބަޔަކު އަދިވެސް ފާހަގަ ކުރާ އެއް ބޭފުޅަކީ ފުރަތަމަ ޖުމުހޫރިއްޔާގެ ފުރަތަމަ ރައީސް އިބުރާހިމް ނާސިރެވެ.

އިބުރާހިމް ނާސިރުގެ ވެރިކަމުގައި އެމަނިކްފާނުވަނީ، ދިވެހިން މިއަދު މިދެކޭ އިގްތިސާދީ ނަފާވެރިކަމުގެ ބިންގާ ކަމުގައިވާ، ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތުގެ ބިންގާ އަޅުއްވާ އި ސިނާއަތު ރާއްޖެއަށް ތައާރަފް ކުރައްވާފައެވެ.

ރާއްޖޭގައި ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތެއް ހިންގިދާނެތޯ ބެލުމަށް އޭރު ގެނެވުނު އިޓަލީ ވިލާތުގެ ބޭފުޅަކު، ރައްޖޭގެ ރަށްތައް ދިރާސާ ކުރުމަށްފަހު އިބްރާހިމް ނާސިރުގެ އަތްޕުޅަށް އެރުއްވި ރިޕޯޓުގައި އޭރު ލިޔުއްވާފައިވަނީ، ރާއްޖޭގެ ފަޅު ރަށްތަކުގައި ފެން ލިބޭނެ އިންތިޒާމެއް ނެތި، ރައްޖޭގައި އެއަރޕޯޓެއް ނެތި، އަދި ރާއްޖެއަކީ ދަނޑުވެރިކަމާއި އެފަދަ އެނޫނަސް އަމިއްލަ އެއްވެސް އުފެދުންތެރިކަމެއް ނެތް ގައުމަކަށް ވުމުން، ދިވެހި ރާއްޖެއަކީ ފަތުރުވެރިކަމަށް އެއްވެސް ފުރުސަތެއް އޮތް ގައުމެއް ނޫން ކަމުގެވެ.

އެހެންނަމެވެސް މި ރިޕޯޓު ބައްލަވާފައި ނާސިރު ވިދާޅުވި ކަމަށްވަނީ، އެއަރޕޯޓެއް ނެތްނަމަ، އެއަރ ޕޯޓެއް އަލުއްވާނީ ކަމުގައެވެ. އަމިއްލަ އުފެއްދުން ގައުމުގައި ނެތްނަމަ އެތަކެތި ރާއްޖެއިން ބޭރުން އެތެރެ ކޮށްގެންވެސް ރާއްޖޭގައި ފަތުވެރިކަން ތަަރައްގީ ކުރެވޭނެކަމަށް ކަމުގައެވެ.

އޭގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ނިންމެވި ނިންމެވުތަކާއެކު، ރާއްޖޭގައި ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތުގެ ބިންގާ ނާސިރު އެޅުއްވިއެވެ. އަދި އެއަށްފަހު، ރާއްޖޭގެ މައިދޮރާށި ކަމުގައިވާ އަމިއްލަ އެއަރޕޯޓެއްގެ ބިންގާވެސް ނާސިރު އެޅުއްވިއެވެ.

މި ކަންކަމުގެ މައްޗަށް ރާއްޖޭގެ އެތައް ތަރައްގީއެއް އަދިވެސް މިދަނީ ބިނާވަމުންނެވެ.

އެހެންނަަމަވެސް ރައީސް މައުމޫން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތުމާއެކު ނާސިރަށް ޖެހިވަޑައިގަތީ ގައުމު ދޫކޮށް ވަޑައިގަންނަވާށެވެ. ކުރެއްވި މަސައްކަތްތަކުގެ އެއްވެސް ކުރެޑިޓެއް ނާސިރަކަށް ނުދެއްވިއެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި ނާސިރު ވެގެން ދިޔައީ އައްދާރަކަށެވެ. އަދި އެމަނިކްފާނު ކުރެއްވި ކަންކަމުން ކުރެޑިޓް ނަންގަވަން ނާސިރު އުޅުއްވާފައެއްވެސް ނުމެވޭމެއެވެ.

އޭގެ ފަހުން 30 އަހަރުގެ ވެރިކަމެއް ކުރެއްވީ ރައީސް މައުމޫނެވެ. އެމަނިކްފާނުގެ ވެރިކަމުގައިވެސް ރާއްޖޭގެ ތަރައްގީއަށް ގިނަގުނަ ޚިދުމަތްތަކެއ ކުރެއްވިއެވެ.

މުޅި ރާއްޖެއިން ލިޔަންކިޔަން ނުދަތުން ނައްތަވާލެއްވިއެވެ. ތަރައްގީވެ، މިއަދު ފެންނާންއޮތް ހުޅުމާލެ ތަރައްގީ ކުރައްވަން ފެއްޓެވިއެވެ. އެތައް ރަށެއްގެ ފަޅު ރައީސް މައުމޫންގެ ދައުރުގައިވެސް ފުން ކުރެއްވިއެވެ. ސްކޫލްތަކާއި ސިއްހީ މަރުކަޒުތައް އެތައް ރަށެއްގައި އިމާރާތް ކުރެވިފައި ވެއެވެ. ރައީސް މައުމޫންގެ 30 އަހަރުގެ ދިގު ވެރިކަމުގައި މިނޫނަސް މިފަދަ، ތަރައްގީގެ އެތައް މަޝްރޫއެއް ކުރިޔަށް ގެންދެވިފައި ވެއެވެ.

އެހެންނަމަވެސް، އެއަށްފަހުގައި ދިވެހީން ދުށް ރައީސް ނަޝީދުގެ ދައުރުގައިވެސް، ރައީސް ވަހީދުގެ ދައުރުގައިވެސް، އަދި ޖެހިގެން އައި ރައީސް ޔާމިންގެ ވެރިކަމުގައިވެސް މިއިން އެއްވެސް ކުރިއެރުމެއްގެ ކުރެޑިޓެއް ރައީސް މައުމޫނަށް ދެއްވާފައެއް ނުވެއެވެ. ރައީސް ނަޝީދުގެ ދައުރުގައި، މައުމޫން ގެންނެވިހާ ތަރައްގީއެއް ސިފަ ކުރައްވަމުން ގެންދެވީ ގިލަންވެރި ކަމެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ރައީސް ޔާމިން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެން ރައީސް މައުމޫން ލެއްވީ ޖަލަށެވެ. އެއްވެސް ކަމެއްގެ އެއްވެސް ކުރެޑިޓެއް ދެއްވާފައެއް ނުވެއެވެ.

އެއަށްފަހު މިއަދު ދިވެހިން މި ދެކެމުންދަނީ ރައީސް ސާލިހުގެ ވެރިކަމުގެ ދައުރެވެ. ރައީސް ޔާމިންގެ މިއަދުގެ ޝަކުވާއަކީ އެމަނިކްފާނުގެ ދައުރުގައި ހިންގުނު ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތަކުގެ ކުރެޑިޓް އެމަނިކްފާނަށް ނުދެއްވުމެވެ. ބްރިޖާއި އެއަރޕޯޓު ރަންވޭ އެޅުއްވީ އެމަނިކްފާނު ކަމުގައި މި ސަރުކާރުން ސިފަ ކުރަމުން ނުދިއުމެވެ. ހިޔާ ފްލެޓްތަކަކީ ރައީސް ޔާމިން އެޅުއްވި ތަންތަންކަމުގައި ސިފަ ނުކުރުމެވެ.

ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތައް ކުރިޔަށް ގެންދާންވީ ކުރެޑިޓް ހޯދަންތައް؟

ރާއްޖެއިން ފެންނާން އޮތް ހަގީގަތަކީ، ކުރިޔަށް ގެންދެވިފައިވާ ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތަކުގެ ކުރެޑިޓް ނެންގެވުމަށް ވެރީން މަސައްކަތް ކުރައްވަމުން ގެންދަވާއިރު، ފާއިތުވެދިޔަ ޒަމާންތަކުގައި އެއްވެސް ވެރިއަކު އޭގެ ކުރީގެ ވެރީންނަށް ތަރައްގީގެ އެއްވެސް ކުރެޑިޓެއް ދެއްވަފައި ނެތްކަމެވެ.

އަދި އަމުދުން، ރާއްޖޭގައި ފާއިތުވެދިޔަ ތަނުގައި ހިންގިފައިވާ ތަރައްގީގެ މަޝްރޫޢުތަކަކީ، ޒަމާނީ ތަރައްގީއަށް ނުފެތޭގޮތަށް، ކޮރަޕްޝަނާއި ފަސާދައިގެ އެތައް ތުހުމަތަކާއެކު، ނުއަގުގައި ހިންގިފައިވާ މަޝްރޫޢުތަކަކަށް ވާއިރު، މިއީ މިކަންކަމުން ކުރެޑިޓް ނަންގަވައިގެން، އެއްވެސް ވެރިޔަކަށް މެޑަޖެހެން އޮތް މަޝްރޫޢުތަކެއްތޯވެސް މިއަދު ގިނަބަޔަކު ދަނީ ސުވާލު ކުރަމުންނެވެ.

ހަމައެއާއެކު، ހިންގިފައިވާ މަޝްރޫއުތަކުން ކުރެޑިޓް ނަންގަވައިގެން، މެޑަލް ޖައްސަވަން އެހާރާއި މިހާރުގެ ވެރީން މަސައްކަތް ކުރައްވަމުން ގެންދަވާއިރު ފާހަގަވާން އޮތް ކަމަކީ، މިއަދާއި ހަމައަށްވެސް ބޭސް ސިޓީއަށް ސަލާން ޖެހުން ނައްތާލެވިފައި ނުވާކަމެވެ. ގިލަންވެރިކަމެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލައަށް އެއްވެސް ވެރިއަކަށް ހައްލު ހޯއްދަވާ ދެއްވިފައިވެސް ނުވާކަމެވެ. އިގްތިސާދީ ފުދުންތެރިކަމެއް ގެނެވިފައި ނުވާކަމެވެ. އެހެންނަމަވެސް ހުރިހާ ވެރީންވެސް އަދިވެސް ގެންދަވަނީ ކަންކަމުގެ ކުރެޑިޓް ލިބިވަޑައިނުގެން ޝަކުވާ ކުރައްވަމުންނެވެ.

އެހެންކަމުން ފެންނާން އޮތް ހަގީގަތަކީ ވެރީންގެ އެންމެ އިސް ވާޖިބަކަށް ކުރެޑިޓް ނެންގެވުން ވެގެން ގޮސްފައި އޮތް ތަނެވެ. ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތައް ފަހުން ކުރެޑިޓް ނެންގެވުމުގެ މަގުސަދުގައި ހިންގަވާ ތަނެވެ. ރައްޔިތުންގެ ހާލަތު ބަދަލު ނުވިއެއްކަމަކު، ރައްޔިތު މީހާ ފަގީރުވެ، މުއްސަދީން މުއްސަދިވެ ގައުމެއް ފަނާވެގެން ދިޔަޔަސް ވެރީން މި ބައްލަވަނީ ކުރެޑިޓް ނެންގެވޭތޯއެވެ. ގައުމުގެ އަދުގެ ހާލަތަކީ މިއީއެވެ.