ފަހުގެ ތާރީޚެއްގައި ދިވެހިންގެ މިނިވަންކަމަށް ކުރިމަތިވި އެންމެ ބޮޑު ނުރައްކާ ކުރިމަތިވެގެން ދިޔައީ ނަވާރަ ސަތޭކަ އަށްޑިހަ އަށްވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރުމަހުގެ ތިންވަނަ ދުވަހުއެވެ.
ޤުދުރަތީ ރީތިކަމާއި އަމާންކަމުގެ ލާމަސީލު މިކުޑަ ކުޑަ ދިވެހިޤައުމަށް 1988 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ ތިންވަނަ ދުވަހުގެ އިރު އުދަރެހުން އަރައިގެން އައީ ނުރައްކާތެރިކަމާއި ނާމާން ކަމުން ފުރިގެންވާ ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ސްރީލަންކާގައި ހަރަކާތްތެރިވަމުންދިޔަ ބާޣީ ޖަމާއަތެއްކަމަށްވާ "ޕްލޮޓް"ގެ ހަނގުރާމަވެރި ސިފައިން ކުއްލިއަކަށް މާލެ އަރައިގަތުމުން ދިވެހި ސިފައިން 18 ގަޑިއިރު ބާޣީންނާ ހަނގުރާމަކުރިއެވެ. 1988 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރ 3 ވަނަ ދުވަހުގެ ފަތިހު ޕްލޮޓް ޖަމާޢަތުގެ ޢުދުވާނީ ޙަމަލާތަކާ ދިވެހި ސިފައިން ކުރިމަތިލާންޖެހުނީ ކުށްލިއަކަށެވެ. އެފަދަ ޙަމަލާއެއް ކުރިމަތިވެދާނެކަމުގެ އެއްވެސް މައުލޫމާތެއް ދިވެހި ސިފައިންނަށް ކުރިން ލިބިފައެއްނުވެއެވެ.
އެދުވަހު 18 ވަރަކަށް ގަޑިއިރު ވަންދެން ރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލެ، ދިވެހި ޤައުމަށް ޣައްދާރުވި އަދާވާތްތެރިންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގެންދިޔައެވެ. ހަތިޔާރާއެކު ދިވެހި ސިފައިންގެ މައި މަރުކަޒަށް ޙަމަލާދެމުން ގެންދިޔައެވެ. މި ޙަމަލާތަކުން ދިވެހި ޤައުމާއި ރައްޔިތުންގެ ދިފާޢުގައި ނިކުތް ސިފައިންގެ 8 ބޭފުޅަކު ބާޣީންގެ ޙަމަލާތަކުގެ ޝިކާރައަކަށްވެ ޝަހީދުވެގެންދިޔައެވެ. އަދި ޢާންމުންގެ ތެރެއިން ޝަހީދުކޮށްލި 11 މީހުންނާއެކު ޖުމްލަ 19 މީހުން މި ޢުދުވާނީ ޙަމަލާގައި ވަނީ ޝަހީދު ކޮށްލާފައެވެ.
ޚާއިނުންނާއި، ދިވެހި ޤައުމީ ދިފާޢީބާރާ ދެމެމެދު ހިނގަމުންދިޔަ ޙަމަލާބަދަލުކުރުންތަކުގެ އަޑު މުޅިމާލެއަށް ފެތުރިގެންދިޔައެވެ. އިސާހިތަކު މާލޭގައި ދިރިއުޅެމުންދިޔަ ރައްޔިތުންނަށް މިކަމުގެ ޚަބަރު ލިބިގެންދިޔައެވެ. މުވާސަލާތީ ގޮތުން އެހާ ކުރިއަރާފައިވާ ޒަމާނެއް ނޫންކަމުން، ރާއްޖޭގެ ޚަބަރުތައް ހޯދުމަށް ދިވެހިން ބޭނުން ކުރަމުންދިޔަ މައި ވަސީލަތަކީ ރޭޑިއޯއެވެ. ނޮވެމްބަރ 3 ވަނަ ދުވަހު ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަޑުގެ ޚިދުމަތް މެދުކެނޑުމާއެކު، ރަށްރަށުގައި ދިރިއުޅޭ ރައްޔިތުންނަށްވެސް ކަމެއް ގޯސްވެގެން އުޅޭކަމުގެ އިހްސާސް ކުރުވިއެވެ. އަދި މާލޭގެ ޚަބަރު ހޯދުމަށްޓަކައި ބޭރުގެ އެކި ރޭޑިއޯ ޗެނަލްތަކަށް ޓިއުންކުރުމަށް ކުރި މަސައްކައްކަތުން އިންޑިއާގެ އެކި ޗެނަލްތަކާއި، އިނގިރޭސި ޗެނަލްތަކުގެ އެހީގައި ލިބުނު ޚަބަރުތަކުން ވެރިރަށް މާލެއަށް ބާޣީންގެ އަރައިގެން އުޅޭކަމުގެ ޚަބަރު އަތޮޅުތެރޭގައި ދިރިއުޅުނު ރައްޔިތުންނަށްވެސް އިވިގެންދިޔަ. ބައެއް ރަށްރަށަށް މި ޚަބަރު ފޯރުކޮށްދީފައިވަނީ ވޯކީ ޓޯކީ މެދުވެރިކޮށެވެ.
ބިރުވެރިކަމާއި ނަމާންކަން ވެރިވެގެންދިޔަ މި ޚަބަރާއެކު، ދިވެހިންގެ ކުދިބޮޑު އެންމެން އަވަސްވެގަތީ މިސްކިތްތަކަށް އަރައި ދުޢާކުރުމަށެވެ. މާލެއާއި ރާއްޖޭގެ ރައްތައް ތަކްބީރުގެ އަޑުން ގުގުމާލިއެވެ. ދިވެހިން ދުޢާކުރަމުންދިޔައީ، ބާޣީންގެ އަތުން ދިވެހިންނަށް ނަސްރު ދެއްވުން އެދިއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމާއި ސިޔާދަތު ރައްކާތެރި ކޮށްދެއްވުންއެދިއެވެ. ދިވެހިންގެ އިސްލާމީ ވަޙްދަތު ހިމާޔަތް ކޮށްދެއްވުން އެދިއެވެ.
މުސްލިމުންގެ އެންމެ ވަރުގަދަ ހަތިޔާރަކީ ދުޢާ ކަމަށް ވާތީ، ދިވެހި ރައްޔިތުން ދުއާ އެދުވަހު ﷲ ތައާލާ އިޖާބަ ކުރެއްވީއެވެ. ރާއްޖޭގައި ބާޣީ ވެރިކަމެއް ޤާއިމުކުރުމަށް ފުރިހަމައަށް ތައްޔާރުވެ، ހަތިޔާރާއެކު އައިސް ކުށްލިއަކަށް ޙަމަލާދިނުމުންވެސް މަދު ވަގުތުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަނީ ބާޣީންގެ އަތްދަށުން ނަސްރު ލިބިފައެވެ.
އޭރު ދިވެހި ސިފައިންގެ ބަދަހި ސަފުތަކުންވަނީ ބާޣީ ސިފައިން ފަހަތައްޖައްސައި، ހަމަލާތައް ދިނުން މައިތިރިކުރުވާފައެވެ. ބާޣީންގެ ތެރެއިން މަރުނުވެ ތިބިމީހުން މާލޭގެ ބަނދަރުގައި އޮތް މުދާ އުފުލާ ބޯޓެއްކަމުގައިވާ "ޕްރޮގްރެސް ލައިޓް" ގައި ރަހީނުންގެ ގޮތުގައި އެތަކެއް ދިވެހީން ގޮވައިގެން ދަނިކޮށް އެމީހުން އަތުލައިގަތީ އިންޑިޔާގެ ކަނޑުގެ ސިފައިންގެ ދެ މަނަވަރަކުންނެވެ. ސަރުކާރުގެ އިސްމަގާމުތަކުގައި ތިއްބެވި ބައެއް ބޭފުޅުން ވެސް ތިބި "ޕްރޮގްރެސް ލައިޓް" އިންޑިޔާ ސިފައިން އަތުލައިގަންއިރު ރަހީނުންގެ ގޮތުގައި ގެންދިޔަ ބައެއް ދިވެހީން ވަނީ ޝަހީދުކޮށްފައެވެ. މި އުދުވާނީ ހަމަލާގައި ޖުމުލަ ނަވާރަ ދިވެހިން ޝަހީދުކޮށްލައި، ސިފައިންގެ މަރުކަޒްތަކާއި ސަރުކާރުގެ ބައެއް އިމާރާތްތަކަށް ގެއްލުންތައްދީފައިވެއެވެ.
1988 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރ މަހުގެ ޢުދުވާނީ ޙަމަލާގައި ދިވެހި ސިފައިންނާއި މާލޭގެ ރައްޔިތުން ދެއްކި ހިތްވަރާއެކު، ރަށްރަށުގެ ރައްޔިތުން ކުރި ދުވާ އިޖާބަކުރައްވައި ޚާއިނުންގެ މައްޗަށް ދިވެހި ސިފައިންނާއި ދިވެހި އެންމެހާ ރައްޔިތުން ނަސްރު ލިބިގެން ދިޔައެވެ. ދިވެހި ތާރީޚުގައިވެސް ބިރުވެރިކަމާއި އަނދިރިކަމާ ނާމާންކަމުން ފުރިގެންވާ ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައި ފަވާލާފައިވާ މިދުވަސް ދިވެހިންގެ ނަސްރުގެ ދުވަހުގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅުއްވާ ސަރުކާރުން މިދުވަސް ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ފާހަގަކުރަން ފެށީ 1989 ނޮވެމްބަރު 3 ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެންނެވެ.
